[ویکی نور] اعجاز القرآن و اسرار التنزیل الموسوم فتح الجلیل للعبد الذلیل. اعجاز القرآن و اسرار التنزیل مشهور به فتح الجلیل للعبدالذلیل تألیف جلال الدین سیوطی سال 1023 ه-ق با تحقیق و شرح عبدالقادر احمد عبدالقادر پیرامون قضایای بلاغتی قرآن است.
کتاب با مقدمه چاپ اول و دوم آغاز شده که اعجاز قرآن، سیر اجمالی تصانیف پیرامون قرآن، سابقه چاپ، نسبت این رساله در آن آمده سپس تفصیلی سیوطی و کتابش و مقارنه ای در نسخ، سپس متن «اعجاز القرآن» آمده که سیوطی آیه 257 سوره بقره (قسمتی از آیت الکرسی) را از جهت علوم بلاغتی بررسی می کند.
به عقیده محقق «اعجاز القرآن» گامی مهم در بررسی و تطبیق قضایای بلاغی قرآن بوسیله تفکر در آیات بوده و شامل اصطلاحات بلاغی علم معانی، بدیع و بیان است و مؤلفش به اختصار اشارات قرآنی علم اصول فقه، فقه، نحو و سلوک را نیز ذکر می کنند.
علی رغم زحمت زیادی که سیوطی در جمع آوری این مطالب کشیده، خلط بین علوم بلاغی صورت گرفته، شایسته بود انواع اصطلاحات بدیع و سپس معانی و بیان را بررسی کنند. سیر مطالبشان موهِم این است که او علم معانی را از علوم بلاغی نمی داند. بعلاوه تعداد مصطلحات مورد بررسی که بالغ بر120 مورد است با کلام او در ابتدای رساله اش نمی سازد.سیوطی انگیزه اش را استفاه محققین در اسرار نزول دانسته اند و کمتر به توضیح اصطلاحات پرداخته اند.
به نظر ایشان در فقره «آمنوا» و «کفروا» «نور» و «ظلمات» جمع بین ضدین صورت گرفته و بین «الله و طاغوت» ولی و اولیاء، آمنوا و کفروا، من و إلی» مقابله است و معتقدند هشت مجاز در «یخرجهم، یخرجونهم، اصحاب النار، ظلمات و نور» وجود دارد و در مفرد آمدن نور و جمع بودن ظلمات، إفراد ولی المؤمنین و اولیاء، تفنّن و در سه مورد تقدیم و تأخیر است و جمله یخرجهم و یخرجونهم تفسیر ولایت هستند که البته اساتید معانی آنرا استیناف بیانی می گویند.
مؤلف پس از ذکر موارد دیگری، قلب در لفظ طاغوت را به نقل از زمخشری بیان کرده امّا خود در «البیان فی غریب اعراف القرآن» اعتراضی بر این مطلب دارد.
کتاب با مقدمه چاپ اول و دوم آغاز شده که اعجاز قرآن، سیر اجمالی تصانیف پیرامون قرآن، سابقه چاپ، نسبت این رساله در آن آمده سپس تفصیلی سیوطی و کتابش و مقارنه ای در نسخ، سپس متن «اعجاز القرآن» آمده که سیوطی آیه 257 سوره بقره (قسمتی از آیت الکرسی) را از جهت علوم بلاغتی بررسی می کند.
به عقیده محقق «اعجاز القرآن» گامی مهم در بررسی و تطبیق قضایای بلاغی قرآن بوسیله تفکر در آیات بوده و شامل اصطلاحات بلاغی علم معانی، بدیع و بیان است و مؤلفش به اختصار اشارات قرآنی علم اصول فقه، فقه، نحو و سلوک را نیز ذکر می کنند.
علی رغم زحمت زیادی که سیوطی در جمع آوری این مطالب کشیده، خلط بین علوم بلاغی صورت گرفته، شایسته بود انواع اصطلاحات بدیع و سپس معانی و بیان را بررسی کنند. سیر مطالبشان موهِم این است که او علم معانی را از علوم بلاغی نمی داند. بعلاوه تعداد مصطلحات مورد بررسی که بالغ بر120 مورد است با کلام او در ابتدای رساله اش نمی سازد.سیوطی انگیزه اش را استفاه محققین در اسرار نزول دانسته اند و کمتر به توضیح اصطلاحات پرداخته اند.
به نظر ایشان در فقره «آمنوا» و «کفروا» «نور» و «ظلمات» جمع بین ضدین صورت گرفته و بین «الله و طاغوت» ولی و اولیاء، آمنوا و کفروا، من و إلی» مقابله است و معتقدند هشت مجاز در «یخرجهم، یخرجونهم، اصحاب النار، ظلمات و نور» وجود دارد و در مفرد آمدن نور و جمع بودن ظلمات، إفراد ولی المؤمنین و اولیاء، تفنّن و در سه مورد تقدیم و تأخیر است و جمله یخرجهم و یخرجونهم تفسیر ولایت هستند که البته اساتید معانی آنرا استیناف بیانی می گویند.
مؤلف پس از ذکر موارد دیگری، قلب در لفظ طاغوت را به نقل از زمخشری بیان کرده امّا خود در «البیان فی غریب اعراف القرآن» اعتراضی بر این مطلب دارد.