اعتکاف

[ویکی فقه] اعتکاف، توقف در مسجد به قصد عبادت با شرایط خاص می باشد. این عبادت در فقه دارای بابی مستقل به نام اعتکاف است.
اعتکاف، مصدر باب افتعال از ریشه «ع- ک- ف» به معنای محبوس کردن و روی آوردن به چیزی است. راغب گوید: اعتکاف به معنای روی آوردن و ملازمت با چیزی، همراه با تعظیم آن است. به توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با شرایط مخصوص، اعتکاف، و به شخص به جاآورندۀ اعتکاف، معتکف گویند. واژه اعتکاف در قرآن نیامده؛ ولی مشتقات ماده «عکف» از ثلاثی مجرد به صورت اسم فاعل ۷ بار و در شکل اسم مفعول و مضارع هر کدام یک بار آمده است.
پیشینه اعتکاف
از برخی آیات قرآن بر می آید که این عبادت در ادیان توحیدی پیشین نیز مطرح بوده و پیامبران الهی و موحدان گاه برای راز و نیاز با خداوند، مدتی از زندگی و جامعه دوری می گزیدند و به مسجدالحرام یا معابد دیگر پناه می بردند و مدتی خود را برای عبادت با خدا و راز و نیاز با او محبوس می کردند.
← بنای کعبه
در اسلام نیز همچون شرایع پیشین، سنت اعتکاف وجود داشته و مسلمانان به این عبادت ترغیب و تشویق شده اند.از آیه ۱۸۷ بقره که در آن به برخی احکام اعتکاف اشاره شده است: «ولا تُبشِروهُنَّ وانتُم عکِفونَ فِی المَسجِدِ» نیز آیه ۱۲۵ بقره مشروعیت این عمل در اسلام استفاده می شود. همچنین از روایاتی که به جاآوردن این عمل را به پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) مستند می کند و مزد و پاداش فراوانی برای آن برشمرده است نیز جواز، بلکه استحباب آن در اسلام استفاده می شود؛ از جمله در روایتی آمده که پیامبر پس از ورود به مدینه، ابتدا در دهه نخست ماه رمضان و سپس در دهه دوم و در سال دیگر در دهه سوم، در مسجد اعتکاف کردند و از آن پس پیوسته در سومین دهه ماه رمضان، معتکف می شدند.
زمان اعتکاف
...

[ویکی شیعه] اعتکاف، از جمله عبادت های مستحب است که در آن، فرد برای مدتی مشخص (دست کم سه روز) در مسجد می ماند و روزه می گیرد. ارکان این عبادت، اقامت در مسجد و روزه است و هیچ عبادت یا عمل خاص دیگری برای آن تعیین نشده است، با این حال، مُعتَکِفان بیشتر وقت خود را صرف انجام اعمال عبادی می کنند. نحوه اقامت و یا خروج از مسجد احکام و شرایطی دارد که در کتاب های فقهی، در باب اعتکاف بیان شده است. اعتکاف زمان مخصوصی نیز ندارد، ولی در روایات بهترین زمان برای اعتکاف ماه رمضان، به ویژه دهه سوم آن بیان شده است. در ایران، از سال های نخست دهه هشتاد شمسی، گرایش به اعتکاف در ماه رجب گسترش یافته و اکنون در ایام البیض (۱۳، ۱۴ و ۱۵) این ماه در اکثر شهرها و مساجد بزرگ این کشور مراسم برگزار می شود. با توجه به اهمیت اعتکاف، کتاب هایی نیز به صورت مستقل درباره آن نوشته شده است.
اعتکاف از ماده «عکف» در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است که در قرآن مجید نیز در مواردی در این مفهوم به کار رفته است. همچنین از همین ماده در قرآن، «عاکف» به معنای ساکن و مقیم (حج،۲۵) و نیز «معکوف» در مفهوم ممنوع و بازداشته شده (فتح،۲۵) کاربرد یافته است.
اعتکاف در شرع، التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است و تعریف جامع آن اقامت کردن برای حداقل ۳ روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم است.

[ویکی اهل البیت] اعتکاف به توقف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت گفته می شود که در آن اعتکاف کننده، روزها را به روزه و عبادت به سر می برد. مقصود از این عمل خلوت با خویشتن و تقرب و توجه پبدا کردن پیدا کردن به خدا با دوری موقت از اشتغالات روزمره است. اعتکاف کمک میکند که مسلمان بتواند رابطه خود را با خدا تقویت بنماید و در روزهای بعدی فعالیت خود را با در نظر گرفتن خدا و رضای او انجام دهد. این عمل که برگرفته از قرآن و روایات است احکام خاص خود را دارد.
راغب لغت شناس مشهور در مورد معنای واژه می گوید: «اعتکاف به معنای روی آوردن و ملازمت با چیزی، همراه با تعظیم آن است».
در اصطلاح فقهی به توقف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با شرایط مخصوص، اعتکاف و به شخص به جا آورنده اعتکاف، معتکف گویند.
از آیات قرآن برمی آید که اعتکاف پیش از این در میان پیامبران و شرایع پیشین نیز وجود داشته است. چنانچه قرآن گزارش می کند که خداوند به حضرت ابراهیم علیه السلام پس از بنیان گذاری کعبه دستور می دهد تا آن را برای طواف کنندگان و معتکفین آماده سازد: «و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین والعاکفین؛ از ابراهیم و اسماعیل پیمان گرفتیم تا خانه خدا (کعبه) را برای طواف کنندگان و معتکفین پاک و تطهیر نمایند». (سوره بقره/125)
آیه دیگر در مورد اعتکاف آیه 187 سوره بقره است که در آن حرمت نزدیکی با زنان در حال اعتکاف بیان شده است: «وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ؛ با زنان در زمانی که در مساجد معتکف هستید، مباشرت و نزدیکی نکنید».
در کنزالعمال از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل گردیده است که: همه گناهان گذشته کسی که از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی معتکف شود، آمرزیده می شود.
و نیز از آن حضرت نقل شده است که: معتکف همه گناهان را در بند می کند و مانند کسی که همه خوبی ها را انجام داده است، به او پاداش داده می شود.

[ویکی فقه] اعتکاف (فقه). اعتکاف، توقف در مسجد به قصد عبادت با شرایط خاص می باشد. این عبادت در فقه دارای بابی مستقل به نام اعتکاف است.
اعتکاف، مصدر باب افتعال از ریشه «ع- ک- ف» به معنای محبوس کردن و روی آوردن به چیزی است.
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، ج۲، ص۲۲۹.
از برخی آیات قرآن بر می آید که این عبادت در ادیان توحیدی پیشین نیز مطرح بوده و پیامبران الهی و موحدان گاه برای راز و نیاز با خداوند، مدتی از زندگی و جامعه دوری می گزیدند و به مسجدالحرام یا معابد دیگر پناه می بردند و مدتی خود را برای عبادت با خدا و راز و نیاز با او محبوس می کردند.
هاشمی، اکبر، تفسیر راهنما، ج۱، ص۳۹۹.
در اسلام نیز همچون شرایع پیشین، سنت اعتکاف وجود داشته و مسلمانان به این عبادت ترغیب و تشویق شده اند.از آیه ۱۸۷ بقره
بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.
...

[ویکی فقه] اعتکاف (قرآن). اعتکاف در اصطلاح فقهی عبارت است از: توقف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با شرایط مخصوص، و به شخص به جا آورنده اعتکاف، معتکف گویند.
واژه «اعتکاف» در قرآن کریم استعمال نشده است؛ اما مشتقات ثلاثی مجرد این واژه به صورت «مَعْکُوفًا» «یَعْکُفُونَ» «الْعَاکِفُ،عَاکِفًا» «الْعَاکِفِینَ،عَاکِفِینَ» «عَاکِفُونَ» به معنای معتکفین هم به معنای لغوی و هم به معنای اصطلاحی استعمال شده است و در آیۀ ۲۵ فتح به معنای محبوس بکار رفته است. «هم الذین کفر وا وصدوکم عن المسجد الحر ام والهدی معکوفا ان یبلغ محله ولولا ر جال مؤمنون ونساء مؤمنات لم تعلموهم ان تطئوهم فتصیبکم منهم معر ة بغیر علم لیدخل اللـه فی ر حمته من یشاء لو تزیلوا لعذبنا الذین کفر وا منهم عذابا الیما: آنها کسانی هستند که کافر شدند و شما را از (زیارت) مسجد الحرام و رسیدن قربانیهایتان به محل قربانگاه بازداشتند؛ و هرگاه مردان و زنان با ایمانی در این میان بدون آگاهی شما، زیر دست و پا، از بین نمی رفتند که از این راه عیب و عاری ناآگاهانه به شما می رسید، (خداوند هرگز مانع این جنگ نمی شد)! هدف این بود که خدا هر کس را می خواهد در رحمت خود وارد کند؛ و اگر مؤمنان و کفار (در مکه) از هم جدا می شدند، کافران را عذاب دردناکی می کردیم! » آیاتی که در قرآن کریم پیرامون اعتکاف وارد شده اند، عبارتند از: آیات ۹۰ سوره طه؛ ۱۳۸ سوره اعراف؛ ۵۱ تا ۵۳ سوره انبیا؛ ۶۹ تا ۷۴ سوره شعراء.
اعتکاف در روایات
روایات زیادی پیرامون اصل اعتکاف و مسائل مربوط به آن، در جوامع روائی وارد شده است. به عنوان مثال به موارد ذیل اشاره می شود: از امام صادق علیه السّلام روایت شده است: «رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم وقتی ده روز آخر ماه رمضان فرا می رسید، در مسجد اعتکاف می کرد و مؤمنان برای او خیمه ای بپا می کردند و ایشان کمر همت بر عبادت می بست و بستر خود را جمع می کرد. بعضی گفتند: و از زنان کناره می گرفت»؛ پس (در ادامه)، امام صادق علیه السّلام فرمود: اما کناره گرفتن از زنان؛ پس این طور نبود، (بلکه) حضرتش ایشان را از مکالمه و خدمت و همنشینی خود باز نمی داشت». مرحوم صدوق در این باره می گوید: «معنای سخن امام علیه السّلام که می فرماید: «اما کناره رفتن از زنان، پس چنین نبود»؛ این است که ایشان را از خدمت و همنشینی با او منع نمی کرد، و اما از مجامعت امتناع می کرد، همان طور که آن را منع فرمود؛ و از جمله «و بستر خود را جمع می کرد»؛ ترک مجامعت دانسته می شود». همچنین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم در باره اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان می فرماید: «هرکس در ماه رمضان ده روز معتکف شود، ارزش آن معادل دو حج و عمره می باشد». رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم فرمود: «هر کس روزی را برای خدا اعتکاف کند، خداوند بین او و آتش جهنم سه خندق فاصله قرار می دهد، که طول آن بیشتر از فاصله بین مشرق و مغرب است». امام صادق علیه السّلام می فرماید: «جنگ بدر در ماه رمضان واقع شد و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم نتوانست معتکف شود، پس در سال آینده بیست روز اعتکاف کرد، ده روز برای همان سال و ده روز بابت قضای سال گذشته». بنابر این، سیره نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم و ائمه اطهار علیهم السّلام ، در دهه آخر ماه مبارک رمضان، از ادله مشروعیت اعتکاف به شمار می آیند.
پیشینه تاریخی اعتکاف
...

[ویکی فقه] اعتکَاف (قرآن). اعتکاف در اصطلاح فقهی عبارت است از: توقف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با شرایط مخصوص، و به شخص به جا آورنده اعتکاف، معتکف گویند.

[ویکی فقه] اعتکاف(قرآن). اعتکاف در اصطلاح فقهی عبارت است از: توقف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با شرایط مخصوص، و به شخص به جا آورنده اعتکاف، معتکف گویند.
واژه «اعتکاف» در قرآن کریم استعمال نشده است؛ اما مشتقات ثلاثی مجرد این واژه به صورت «مَعْکُوفًا»
فتح/سوره۴۸، آیه۲۵.
روایات زیادی پیرامون اصل اعتکاف و مسائل مربوط به آن، در جوامع روائی وارد شده است. به عنوان مثال به موارد ذیل اشاره می شود: از امام صادق علیه السّلام روایت شده است: «رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم وقتی ده روز آخر ماه رمضان فرا می رسید، در مسجد اعتکاف می کرد و مؤمنان برای او خیمه ای بپا می کردند و ایشان کمر همت بر عبادت می بست و بستر خود را جمع می کرد. بعضی گفتند: و از زنان کناره می گرفت»؛
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۷، ص۶۷۰.
...

اِعْتکاف
(در لغت به معنای گوشه نشین شدن؛ خود را بازداشتن) در شرع، ماندن در مسجد است به قصد عبادت، به گونه ای مخصوص. اعتکاف مستحب موکّد است، جز آن که به واسطۀ چیزی مانند نذر واجب شود. همیشه می توان اعتکاف کرد؛ اما در ماه مبارک رمضان، به ویژه دهۀ آخر آن بهتر است. پیامبر اکرم (ص) در این وقت اعتکاف می فرمود. اعتکاف باید در مساجد زیر باشد: ۱. مسجدالحرام؛ ۲. مسجد مدینه؛ ۳. مسجد کوفه؛ ۴. مسجد بصره؛ ۵. مسجد جامع هر شهر. برخی آن را در هر مسجدی صحیح می دانند. بنابه نظری حتی در غیر مسجد نیز جایز است. دیگر شرایط اعتکاف عبارت اند از ۱. عقل؛ ۲. ایمان؛ ۳. قصد قربت؛ ۴. دست کم سه روز باشد؛ البته از نظر امامیه، در سایر مذاهب کمتر از این هم صحیح است؛ ۵. روزه گرفتن از نظر بسیاری از مذاهب. شافعی ها، اعتکاف را بدون روزه نیز صحیح می دانند؛ ۶. تداوم ماندن در مسجدی که اعتکاف در آن شروع شده است؛ جز به جهت امر ضروری یا تشییع جنازه یا کفن و دفن و تغسیل مؤمن و عیادت مریض (به اعتقاد امامیه)؛ ۷. از نظر امامیه چنانچه دو روز از اعتکاف گذشته باشد، ماندن روز سوم واجب است. در حال اعتکاف انجام امور زیر حرام است: ۱. نزدیکی با همسر، برخی فقیهان هرگونه التذاذ جنسی را حرام می دانند؛ ۲. مجادله به جهت اظهار فضل و برتری، از نظر امامیه. معتکف می تواند در آغاز اعتکاف، به هنگام نیت، شرط کند که حتی بدون عذر، هر وقت که بخواهد، آن را به هم بزند.