[ویکی فقه] أصول دین. اُصول ِ دین (در مقابل فروع دین)، اصطلاحی کلامی که به نظر بسیاری از دانشمندان دینی مسلمان به مجموعه باورهایی گفته می شود که اساس دین اسلام را تشکیل می دهد و مسلمانی بدون آنها میسر نیست و انکار هر یک از آن ها موجب کفر و استحقاق عذاب است.
واضعان این اصطلاح از این رو این اعتقادات را اصول دین نامیده اند که به نظر ایشان علوم دینی مثل حدیث ، فقه و تفسیر مبتنی بر آنهاست ؛ به عبارت دیگر، علوم دینی متوقف بر صدق پیامبر (ص)، و صدق آن حضرت متوقف بر شناخت این اصول است . به هر حال ، اینان دین را همچون درختی می دانند که ریشه هایی دارد (اصول دین) که حیات درخت منوط به وجود آنهاست و نیز شاخ و برگ هایی دارد (فروع دین) که نبودن یا کم و زیاد شدن آنها لطمه ای به حیات درخت نمی زند.
[ویکی فقه] اُصول ِ دین (در مقابل فروع دین)، اصطلاحی کلامی که به نظر بسیاری از دانشمندان دینی مسلمان به مجموعه باورهایی گفته می شود که اساس دین اسلام را تشکیل می دهد و مسلمانی بدون آنها میسر نیست و انکار هر یک از آن ها موجب کفر و استحقاق عذاب است.
واضعان این اصطلاح از این رو این اعتقادات را اصول دین نامیده اند که به نظر ایشان علوم دینی مثل حدیث ، فقه و تفسیر مبتنی بر آنهاست ؛ به عبارت دیگر، علوم دینی متوقف بر صدق پیامبر (ص)، و صدق آن حضرت متوقف بر شناخت این اصول است . به هر حال ، اینان دین را همچون درختی می دانند که ریشه هایی دارد (اصول دین) که حیات درخت منوط به وجود آنهاست و نیز شاخ و برگ هایی دارد (فروع دین) که نبودن یا کم و زیاد شدن آنها لطمه ای به حیات درخت نمی زند.
واضع این اصطلاح
نبود اصطلاح اصول دین در کتاب و سنت : با آنکه این اصطلاح شهرت بسیاری دارد و در تاریخ اندیشه های دینی در اسلام نقش برجسته ای ایفا کرده است ، اما در قرآن کریم و نیز در احادیث شیعه و اهل سنت ، چیزی به عنوان تقسیم بندی معارف دینی به صورت اصول و فروع وجود ندارد و این امر نشان می دهد که این دو اصطلاح را برخی از متکلمان وضع کرده اند.
اصول دین در احادیث
ناگفته نماند که در احادیث اشاره هایی جسته و گریخته دال ّ بر اینکه اسلام دارای مبانی است ، دیده می شود؛ مثلاً حدیثی منقول از پیامبر اکرم (ص) گویای این است که اسلام بر ۵ پایه استوار است : شهادت به توحید و نبوت پیامبر، گزاردن نماز، پرداخت زکات ، گزاردن حج ، و گرفتن روزه ماه رمضان . یا در حدیثی آمده است که از یا در حدیثی از امام باقر (ع) نقل شده که اسلام دارای ۵ پایه است : نماز، زکات ، روزه ، حج و ولایت که ولایت از همه مهم تر است . این احادیث که از
امامان شیعه نقل شده است - در صورت صحت صدور - نشان می دهد که دست کم در سده ۲ق /۸م این اندیشه وجود داشته است که بخشی از معارف مربوط به دین اسلام به گونه ای است که باور نداشتن به آنها مستلزم انکار دین است ، ولی بخشی دیگر از این معارف به این صورت نیست.
تقسیم دین به اصول و فروع
...
[ویکی شیعه] اُصول ِ دین در مقابل فروع دین، اعتقادات پایه دین اسلام که باور به آنها شرط مسلمان بودن است و انکار آن به معنای کفر. اصول دین، تحقیقی است نه تقلیدی؛ بنابراین هر کس باید با تحقیق و تفکر به آنها برسد نه با
تقلید و دنباله روی از دیگران. بر اساس مذهب شیعه، اصول دین اسلام، پنج اصل توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت است و کسی که به دو اصل اخیر باور ندارد، شیعه محسوب نمی شود.
ترکیب اضافی «اصول دین»، اصطلاحی کلامی است. اصول دین که اموری نظری و اعتقادی هستند، در برابر فروع دین به کار می رود.
آموزه هایی که با عنوان «اصول دین» از آنها یاد می شود عبارتند از توحید، نبوت و معاد.
[ویکی اهل البیت] مراد از «اصول دین»، اصول و پایه های اساسی دین «پیامبر خاتم» و اعظم، صلی الله علیه و آله، یعنی دین اسلام می باشد. و مسلمانی بدون اقرار به آن ها تحقق نمی یابد و انکار هر یک از آن ها موجب کفر می گردد.
این «اصول» و ارکان شامل موارد زیر است:
1. «توحید»: به این معنی که تنها آفریدگار و مدبّر امور همه مخلوقات و موجودات هستی، «الله» تعالی است و در این خلق و تدبیر شریکی برای او وجود ندارد.
این «اصل» خود به این چهار مورد تقسیم می شود:
2. «نبوت»: اعتقاد به نبوت و پیامبری حضرت محمد صلی الله علیه و آله، و اینکه ایشان آخرین فرستاده
خداوند (جَلّ جلاله) برای هدایت مردم است.
3. «معاد»: باور و اعتقاد به وقوع روز
قیامت و حاضر شدن همه انسانها در محضر کبریایی خداوند، برای حسابرسی اعمالشان.
«اصول» یاد شده مورد اتفاق همه دانشمندان اسلامی (شیعه و سنی) است. البته برخی از علمای شیعه معتقد به دو اصل دیگر به عنوان «اصول دین اسلام»، یعنی «امامت» و «عدل» نیز می باشند.
[ویکی فقه] اصول دین (ابهام زدایی). واژه اصول دین ممکن است در معانی ذیل به کار رفته و یا عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • اصول دین (مقابل فروع دین)، اُصول ِ دین (در مقابل فروع دین)، اصطلاحی کلامی به معنای باورهای تشکیل دهنده اساس دین اسلام• اصول دین (کتاب)، کتاب اصول دین نوشته احمد بن محمد مقدس اردبیلی (م ۹۹۳ ق) در اثبات اصول مذهب شیعه
...
[ویکی فقه] اصول دین (مقابل فروع دین). اُصول ِ دین (در مقابل فروع دین)، اصطلاحی کلامی که به نظر بسیاری از دانشمندان دینی مسلمان به مجموعه باورهایی گفته می شود که اساس دین اسلام را تشکیل می دهد و مسلمانی بدون آنها میسر نیست و انکار هر یک از آن ها موجب کفر و استحقاق عذاب است.
واضعان این اصطلاح از این رو این اعتقادات را اصول دین نامیده اند که به نظر ایشان علوم دینی مثل حدیث ، فقه و تفسیر مبتنی بر آنهاست ؛ به عبارت دیگر، علوم دینی متوقف بر صدق پیامبر (ص)، و صدق آن حضرت متوقف بر شناخت این اصول است .
علامه حلی ، حسن ، شرح باب حادی عشر، ج۱، ص۴، تهران ، ۱۳۷۰ش.
نبود اصطلاح اصول دین در کتاب و سنت : با آنکه این اصطلاح شهرت بسیاری دارد و در تاریخ اندیشه های دینی در اسلام نقش برجسته ای ایفا کرده است ، اما در قرآن کریم و نیز در احادیث شیعه و اهل سنت ، چیزی به عنوان تقسیم بندی معارف دینی به صورت اصول و فروع وجود ندارد و این امر نشان می دهد که این دو اصطلاح را برخی از متکلمان وضع کرده اند.
اصول دین در احادیث
ناگفته نماند که در احادیث اشاره هایی جسته و گریخته دال ّ بر اینکه اسلام دارای مبانی است ، دیده می شود؛ مثلاً حدیثی منقول از پیامبر اکرم (ص) گویای این است که اسلام بر ۵ پایه استوار است : شهادت به توحید و نبوت پیامبر، گزاردن نماز، پرداخت زکات ، گزاردن حج ، و گرفتن روزه ماه رمضان .
بخاری ، محمد، صحیح ، ج۱، ص۸، استانبول ، ۱۹۸۱م.
...
[ویکی نور] اصول دین (مقدس اردبیلی). اصول دین، یکی از آثار فارسی مقدس اردبیلی است که مؤلف در آن، به مبحث اثبات واجب الوجود و صفات ثبوتی و سلبی او، مبحث نبوت، امامت و معاد پرداخته است.
این کتاب توسط محسن صادقی، تصحیح و تحقیق شده است.
شرح حال نگاران و فهرست نگاران برای محقق اردبیلی کتاب هایی با عنوان های «اثبات واجب»، «اصول دین» و «اثبات امامت» یاد کرده اند که به نظر مصحح، اینها همه نام های یک کتاب و آن هم همان «اصول دین» است ...
البته خود محقق اردبیلی نامی برای این کتاب انتخاب نکرده است، اما در دیگر تألیفاتش، با عناوین «اثبات واجب»، «اثبات امامت»، «رساله فارسیه» و «بعض الرسائل» از آن یاد کرده و گاهی از آن مطالبی نقل کرده است ...
کتاب با دو مقدمه از مصحح و نویسنده آغاز و مطالب در چهار باب تنظیم شده است.
مصحح در مقدمه خود، ضمن شرح حال مقدس اردبیلی، به نسخه های کتاب در کتابخانه های جهان پرداخته است ...
در مقدمه نویسنده، اشاره کوتاهی به اهمیت دانستن اصول دین شده است ...
اثر حاضر، از کتاب های معروف مقدس اردبیلی است. در فهرست مرکزی دانشگاه تهران، ج3/578 در وصف آن آمده است: «رساله در کلام به روش شیعی و بیشتر در امامت است و در چهار باب و از کشاف و تفسیر طبری و کتاب های اخبار و اصول چهارگانه شیعی و از ابن ابی الحدید و سعد تفتازانی و قوشچی و شاه اسماعیل یاد می کند…» ...
در فهرست نسخه های خطی فارسی، ج2/879 آمده است: «اصول دین= اثبات واجب= ترجمه العقائد از ملا احمد مقدس اردبیلی… در چهار باب: 1. اثبات واجب و صفات ثبوتیه و سلبیه اش در 3 فصل؛ 2. پیامبری؛ 3. امامت؛ 4. معاد. در بحث امامت بسیار سخن رفته... و در آن سرگذشت چند تن از دانشمندان شیعه و نگارش های آنان را آورده است و در «حدیقه الشیعه»، از کتابیبه نام «إثبات الواجب» یاد شده است» ...
همچنین در «کشف الحجب»، ص228، آمده است: «رسالة فی إثبات الواجب الوجود بالفارسیة لمولانا أحمد بن محمد الأردبیلی... أولها: بدان هداک الله تعالی که چون آدمی قابل تکلیف است الخ) و به تبع «کشف الحجب»، در «مرآة الکتب»، ج2، ص8، نیز آمده است: «إثبات الواجب و هی رسائل متعددة لجماعة من الفضلاء... منهم المقدس الأردبیلی أوله: بدان هداک الله...» ...
کتاب در چهار باب تنظیم شده است:
باب اول، در بیان اثبات واجب الوجود است. از جمله مباحث مطرح شده در این باب، می توان به معانی «من عرف نفسه فقد عرف ربه»؛ صفات ثبوتی خداوند مانند مختار، عالم، حی، مرید، مدرک، سرمدی، متکلم، صادق؛ صفات سلبی مانند شریک ندارد، مرکب نیست، جسم و جوهر و عرض نیست، محل حوادث نیست، دیدنی نیست و... ...
باب دوم، در بیان نبوت بوده (همان، ص49) و باب سوم، که بیشترین حجم مطالب را به خود اختصاص داده، در بیان امامت می باشد. از جمله مباحث این باب عبارتند از: دلیل عقلی و نقلی از قرآن بر امامت امیرالمؤمنین(ع) ؛ اخبار دال بر امامت امیرالمؤمنین(ع) ؛ اعمال خلیفه اول و دوم و سوم؛ دلایل شیعه بر افضلیت امیر مؤمنان(ع) از نظر اهل سنت؛ امامت نزد شیعه؛ روایت اهل سنت درباره دوازده امام(ع)؛ اعتقاد به امامت حضرت صاحب(عج) ...
آخرین باب درباره معاد بوده و در آن، از حقیقت ما جاء به النبی، معاد، سؤال قبر و حشر و نشر سخن به میان آمده است ...
علت اینکه از این کتاب به «اثبات امامت» هم تعبیر شده - چنان که خود اردبیلی هم در «حدیقة الشیعة» به آن تعبیر کرده - شاید این باشد که بیشتر مطالب این کتاب را بحث امامت آن تشکیل می دهد و نیز علت اشتهار این کتاب به «اثبات واجب»، ممکن است این باشد که باب اول آن، در اثبات واجب تعالی است و این نوع اسم گذاری رایج است ...
فهرست مطالب، به همراه فهرست آیات، احادیث، آثار، اعلام معصومان(ع) و اشخاص و کتب مذکور در متن و نیز فهرست منابع مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی ها علاوه بر ذکر منابع ...، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است.
[ویکی فقه] اصول دین (کتاب). کتاب اصول دین نوشته احمد بن محمد مقدس اردبیلی (م ۹۹۳ ق) به اثبات اصول مذهب شیعه می پردازد.
مؤلف کتاب اصول دین، احمد بن محمد مقدس اردبیلی (م ۹۹۳ ق) است.
معرفی اجمالی
مؤلف در این اثر به اثبات اصول مذهب شیعه پرداخته است. وی در هر فصل با دلایل عقلی، اصول دین را اثبات کرده. سپس آیات و احادیثی را در تایید آن ارائه می نماید. در باب نخست در پی اثبات واجب الوجود، تفسیر مختصری از حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» را ارائه و بعد از آن ضرورت وجود و امامت را به اثبات رسانده است. اثبات امامت امام علی (علیه السّلام)، عدم لیاقت خلفا و اثبات معاد از دیگر مطالب مهم این کتاب می باشد.
وضعیت نشر
این کتاب، با تحقیق محسن صادقی در قم، توسط دفتر تبلیغات اسلامی چاپ شده است.
منبع
...
[ویکی نور] اصول دین(1). اصول دین(1) تألیف ضیاء الدین بن سدید الدین جرجانى
ضیاءالدین داراى دو رساله به نام اصول دین است که یکى را خود به این نام نامیده و دیگرى را آقاى
دانش پژوه بدین نام خوانده است:
ضیاءالدین در این رساله اصول دین را هشت اصل مى داند. وى معاد را از اصول پنجگانه حذف مى نماید و تولا و تبرا، امر به معروف و نهى از منکر را بدان اضافه مى کند و براى هر یک از اصول فوق به استثناى تبرا توضیح مختصرى را ارائه مى دهد.
این رساله به همراه هشت رساله دیگر در مجموعه ای به نام
رسائل فارسی جرجانی (رسائل کلامی تألیف حدود قرن نهم هجری) به چاپ رسیده است.
اصول دین(1): در فهرست نسخه هاى خطى کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران به شماره 1015/5 موجود است.
رسائل فارسی جرجانی (رسائل کلامی تألیف حدود قرن نهم هجری)
[ویکی نور] اصول دین(2). اصول دین(2) تألیف ضیاء الدین بن سدید الدین جرجانى
ضیاءالدین داراى دو رساله به نام اصول دین است که یکى را خود به این نام نامیده و دیگرى را آقاى دانش پژوه بدین نام خوانده است:
این رساله از صفات ثبوتیه و سلبیه خداوند آغاز مى شود. سپس به اصول دین، ایمان تفصیلى و اجمالى و واجبات نماز مى پردازد. مؤلف در پایان مذهب پیامبر(ص) را منشعب از مذهب ابراهیم خلیل(ع) مى داند.
این رساله به همراه هشت رساله دیگر در مجموعه ای به نام رسائل فارسی جرجانی (رسائل کلامی تألیف حدود قرن نهم هجری) به چاپ رسیده است.
اصول دین(2): در فهرست نسخه هاى خطى کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران به شماره 7507/11 مضبوط است.
رسائل فارسی جرجانی (رسائل کلامی تألیف حدود قرن نهم هجری)
