اِصلاح دین (Reformation)
جنبش دینی و سیاسی در اروپای قرن ۱۶ برای اصلاح مذهب کاتولیک، که به تأسیس مذهب پروتستان انجامید. این جنبش، که جنبش هایی مانند والدوسیان، لالردها، و هوسیان در قرون وسطا در واقع طلیعۀ آن بودند، توسط مارتین لوتر در ۱۵۱۷ آغاز شد و با کسب پشتیبانی امیران محلی، که قدرت سیاسی پاپ را به مبارزه طلبیدند و اموال کلیسا را مصادره کردند، صورت تحقق گرفت. تبدیل دستگاه پاپی به یک قدرت سیاسی مهم و گرایش روزافزون روحانیون کاتولیک به علایق دنیوی و رواج گستردۀ فساد مالی و اخلاقی در میان روحانیون کاتولیک و دستگاه پاپی، و به تبع آن تنزّل روزافزون سطح آموزش و دانش روحانیون، علت اصلی برانگیختن جنبش اصلاح دینی بود. این جنبش البته بسیار مدیون رنسانس بود. اصلاح دینی در آلمان با فعالیت های مارتین لوتر آغاز شد (۱۵۱۷). او بسیاری از عقاید مهم کاتولیکی، پرداخت وجوه به رُم، و مرجعیت پاپ را زیر سؤال برد. عقاید لوتر به سرعت شیوع یافت و مذهب لوتری به رشد و گسترش خود ادامه داد. سرانجام در مجلس شور آوگسبورگ (۱۵۵۵) این اصل به تصویب رسید که هر یک از امیران حق دارد مذهب غالب امیرنشین خود را آزادانه برگزیند. اصلاح دینی در سوئیس در ۱۵۲۰ در زوریخ به رهبری کشیش اومانیست اولریش تسوینگلی آغاز شد. در همان سال ژان کالون فرانسوی نیز به ژنو رفت. طرح کالون برای حکومت کلیسایی و نظم و انضباط اجتماعی، که در ژنو به اجرا درآمد، سرمشقی شد برای اصلاح نظام های کلیسا ها در نقاط دیگر اروپا. در فرانسه، تلاش کاتولیک ها برای سرکوبی پروتستان های فرانسوی منجر به جنگ مذهبی در ۱۵۶۱ شد که آتش آن در ۱۵۹۸ که به پروتستان ها آزادی عقیده و عبادت داده شد، فرو نشست. در انگلستان اصلاح دینی بر بنیاد عقاید لوتر روی داد، اما اختلافات هنری هشتم با پاپ آن را سرعت بخشید. هِنری با تصویب قانونی در ۱۵۳۴ استقلال انگلستان از پاپ را رسمیت بخشید، دیرها را منحل و اموالشان را مصادره کرد. پس از جلوس ادوارد ششم، پسر هنری، در ۱۵۴۷، نمودهای بیرونی آیین پروتستان در کلیساهای انگلستان رواج یافت. تلاش های سرکوب گرانۀ مری اول، خواهر و جانشین ادوارد، برای اعادۀ سیادت پاپ بر کلیسای انگلستان به جایی نرسید و پس از جلوس الیزابت، خواهر مری، در ۱۵۵۸ و حل و فصل مناقشات مذهبی در ۱۵۵۹، آیین پروتستان باز در انگلستان استقرار یافت. در اسکاتلند مصلحان دینی به رهبری جان ناکس عقاید خود را از تصویب مجلس گذراندند و رسمیت بخشیدند (۱۵۶۰). با این وجود، به رغم قوانین مصوّب مجلس اصلاح همه جانبۀ کلیسای اسکاتلند تا ۱۶۹۰ به طور کامل به اجرا درنیامد. آموزه های لوتر در سوئد در ۱۵۲۷ رسماً پذیرفته شد. در دانمارک در ۱۵۲۰ رواج یافت، ولی پذیرش قطعی آن تا ۱۵۴۶ به درازا کشید. نروژ، فنلاند و ایسلند نیز لوتری شدند. در همۀ این کشورها اصلاح دینی با یاری حکومت انجام گرفت. در هلند مذهب کالونی جای مذهب لوتری را گرفت. در لهستان مدتی آیین پروتستان نفوذ یافت، ولی این کشور سرانجام به دامن دستگاه پاپی بازگشت. جنبش نیرومند پروتستان ها در بوهم عمدتاً در خلال جنگ سی ساله از میان رفت. در مجارستان یک اقلیت پروتستان باقی مانده است. جنبش های پروتستان در اسپانیا و ایتالیا را دادگاه تفتیش عقاید یکسره نابود کرد. مصلحان دینی سخنان آباء کلیسا دربارۀ تثلیت را زیر سؤال نبردند. مهم ترین مسائلی که آنان مطرح کردند «مرجعیت» و «برائت از طریق ایمان» بود. مصلحان دینی با پذیرش اصل «یگانه مرجع همانا کتاب مقدس است» تعالیم رسمی کلیسا دایر بر مرجع بودن سنّت را رد نمودند. شعار برجستۀ جنبش اصلاح دینی، « تنها در پناه ایمان» بود. کلیسای اصلاح شده مبتنی بر این اصول است که کلیسای حقیقی کلیسایی است که در آن جا کلام خدا (کتاب مقدّس) را صادقانه وعظ و تبلیغ می کنند و آیین های مقدس (تعمید و قربانی مقدس) را به درستی برپا می دارند. کلیسای مرئی مرکّب از منافقان و کافران است؛ کلیسای حقیقی و نامرئی تنها نزد خدا شناخته است. بر پایۀ این باورها بود که دیگر عقاید پروتستانی شکل گرفت و مسائلی مانند برزخ، پرستش قدیسان، آمرزش ، و مراسم قدّاس مورد انکار قرار گرفت و مردود شمرده شد.
جنبش دینی و سیاسی در اروپای قرن ۱۶ برای اصلاح مذهب کاتولیک، که به تأسیس مذهب پروتستان انجامید. این جنبش، که جنبش هایی مانند والدوسیان، لالردها، و هوسیان در قرون وسطا در واقع طلیعۀ آن بودند، توسط مارتین لوتر در ۱۵۱۷ آغاز شد و با کسب پشتیبانی امیران محلی، که قدرت سیاسی پاپ را به مبارزه طلبیدند و اموال کلیسا را مصادره کردند، صورت تحقق گرفت. تبدیل دستگاه پاپی به یک قدرت سیاسی مهم و گرایش روزافزون روحانیون کاتولیک به علایق دنیوی و رواج گستردۀ فساد مالی و اخلاقی در میان روحانیون کاتولیک و دستگاه پاپی، و به تبع آن تنزّل روزافزون سطح آموزش و دانش روحانیون، علت اصلی برانگیختن جنبش اصلاح دینی بود. این جنبش البته بسیار مدیون رنسانس بود. اصلاح دینی در آلمان با فعالیت های مارتین لوتر آغاز شد (۱۵۱۷). او بسیاری از عقاید مهم کاتولیکی، پرداخت وجوه به رُم، و مرجعیت پاپ را زیر سؤال برد. عقاید لوتر به سرعت شیوع یافت و مذهب لوتری به رشد و گسترش خود ادامه داد. سرانجام در مجلس شور آوگسبورگ (۱۵۵۵) این اصل به تصویب رسید که هر یک از امیران حق دارد مذهب غالب امیرنشین خود را آزادانه برگزیند. اصلاح دینی در سوئیس در ۱۵۲۰ در زوریخ به رهبری کشیش اومانیست اولریش تسوینگلی آغاز شد. در همان سال ژان کالون فرانسوی نیز به ژنو رفت. طرح کالون برای حکومت کلیسایی و نظم و انضباط اجتماعی، که در ژنو به اجرا درآمد، سرمشقی شد برای اصلاح نظام های کلیسا ها در نقاط دیگر اروپا. در فرانسه، تلاش کاتولیک ها برای سرکوبی پروتستان های فرانسوی منجر به جنگ مذهبی در ۱۵۶۱ شد که آتش آن در ۱۵۹۸ که به پروتستان ها آزادی عقیده و عبادت داده شد، فرو نشست. در انگلستان اصلاح دینی بر بنیاد عقاید لوتر روی داد، اما اختلافات هنری هشتم با پاپ آن را سرعت بخشید. هِنری با تصویب قانونی در ۱۵۳۴ استقلال انگلستان از پاپ را رسمیت بخشید، دیرها را منحل و اموالشان را مصادره کرد. پس از جلوس ادوارد ششم، پسر هنری، در ۱۵۴۷، نمودهای بیرونی آیین پروتستان در کلیساهای انگلستان رواج یافت. تلاش های سرکوب گرانۀ مری اول، خواهر و جانشین ادوارد، برای اعادۀ سیادت پاپ بر کلیسای انگلستان به جایی نرسید و پس از جلوس الیزابت، خواهر مری، در ۱۵۵۸ و حل و فصل مناقشات مذهبی در ۱۵۵۹، آیین پروتستان باز در انگلستان استقرار یافت. در اسکاتلند مصلحان دینی به رهبری جان ناکس عقاید خود را از تصویب مجلس گذراندند و رسمیت بخشیدند (۱۵۶۰). با این وجود، به رغم قوانین مصوّب مجلس اصلاح همه جانبۀ کلیسای اسکاتلند تا ۱۶۹۰ به طور کامل به اجرا درنیامد. آموزه های لوتر در سوئد در ۱۵۲۷ رسماً پذیرفته شد. در دانمارک در ۱۵۲۰ رواج یافت، ولی پذیرش قطعی آن تا ۱۵۴۶ به درازا کشید. نروژ، فنلاند و ایسلند نیز لوتری شدند. در همۀ این کشورها اصلاح دینی با یاری حکومت انجام گرفت. در هلند مذهب کالونی جای مذهب لوتری را گرفت. در لهستان مدتی آیین پروتستان نفوذ یافت، ولی این کشور سرانجام به دامن دستگاه پاپی بازگشت. جنبش نیرومند پروتستان ها در بوهم عمدتاً در خلال جنگ سی ساله از میان رفت. در مجارستان یک اقلیت پروتستان باقی مانده است. جنبش های پروتستان در اسپانیا و ایتالیا را دادگاه تفتیش عقاید یکسره نابود کرد. مصلحان دینی سخنان آباء کلیسا دربارۀ تثلیت را زیر سؤال نبردند. مهم ترین مسائلی که آنان مطرح کردند «مرجعیت» و «برائت از طریق ایمان» بود. مصلحان دینی با پذیرش اصل «یگانه مرجع همانا کتاب مقدس است» تعالیم رسمی کلیسا دایر بر مرجع بودن سنّت را رد نمودند. شعار برجستۀ جنبش اصلاح دینی، « تنها در پناه ایمان» بود. کلیسای اصلاح شده مبتنی بر این اصول است که کلیسای حقیقی کلیسایی است که در آن جا کلام خدا (کتاب مقدّس) را صادقانه وعظ و تبلیغ می کنند و آیین های مقدس (تعمید و قربانی مقدس) را به درستی برپا می دارند. کلیسای مرئی مرکّب از منافقان و کافران است؛ کلیسای حقیقی و نامرئی تنها نزد خدا شناخته است. بر پایۀ این باورها بود که دیگر عقاید پروتستانی شکل گرفت و مسائلی مانند برزخ، پرستش قدیسان، آمرزش ، و مراسم قدّاس مورد انکار قرار گرفت و مردود شمرده شد.
wikijoo: اصلاح_دین