اصحاب کتب اربعه. [ اَ ب ِ ک ُ ت ُ ب ِ اَ ب َ ع َ ] ( اِخ ) محمدبن یعقوب کلینی و محمدبن حسن طوسی و بابویه قمی است که به محمدین ثلثه معروف اند. و درباره ترجمه حال نخستین به کلینی و دومی به شیخ طوسی و سومی به صدوق در ریحانةالادب مراجعه شود. و هر سه از علمای طراز اول شیعه بوده و چهار کتاب متقن و جامع تألیف کرده و قسمت عمده اخبار خانواده عصمت را در آنها جمع آورده و ضبط کرده اند و کتب مزبور عبارتند از: کافی و تهذیب و استبصار و من لایحضره الفقیه که اولی از کلینی و دومی و سومی از شیخ طوسی و چهارمی از صدوق است. و پوشیده نماند که اصحاب کتب اربعه شیعه و اصحاب صحاح سته یا سبعه اهل سنت و جماعت که زنده کننده آثار اسلامی هستندهمگی از دیار ایران بوده اند و این یکی از مفاخر بزرگ ایران میباشد. و ناگفته نماند که سه تن از اکابر علمای اواخر شیعه نیز هر یکی کتابی جامع تألیف کرده و تمام علمای دینی و عموم مسلمانان را رهین منت زحمات خود ساخته اند و آنان عبارتند از: مولی محمدباقر مجلسی و شیخ حر عاملی محمدبن حسن و شیخ جلیل محمدبن مرتضی معروف به فیض ، که اولی بحارالانوار را تألیف کرده و شرح حالش بعنوان مجلسی آمده است و دومی هم کتاب وسائل الشیعه را اثر باقی و جاویدان خویش کرده و شرح حالش بعنوان حر عاملی محمدبن حسن یاد شده است و سومی نیز کتاب وافی را بیادگار گذاشته و ترجمه حالش بعنوان فیض کاشانی ذکر شده است و این سه کتاب در میان علما به جوامع ثلثه معروف و مؤلفان آنها نیز به محمدین ثلث اواخر مشهورند، و گاهی مؤلفان کتب اربعه را نیز در مقابل اینها به اوایل مقید داشته اند و آنها را محمدین ثلث اوائل می نامند. ( از ریحانةالادب ج 1 ).
