اِشتیخان ( ازبکی: Ishtixon ) شهری است در استان سمرقند ازبکستان. این شهر مرکز شهرستان اشتیخان است.
نام اشتیخان از زبان سغدی و به معنی سه چشمه است. اشتیخان را اشتیخانی هم نوشته اند و در سغدی اشتیخانچ می گفتند که در آن «آشتی» به معنی سه، «خان» به معنی چشمه، و پسوند - چ پسوند نسبی است. [ ۱]
در کتاب لسترنج دربارهٔ آن آمده است: در هفت فرسخی شمال سمرقند، شهری بود به نام «اشتیخان» که ارگ و ربض و چندین نهر داشت و آن را از رود سغد جدا کرده بودند. این شهر به کثرت مزارع معروف بود. اصطخری به مناسبت حاصلخیزی آن را «قلب سغد» نامیده است. [ ۲]
درازای رستاق اشتیخان ( اشتخن ) پنج روز راه و پهنای آن یک روز راه بوده. کوه های ساغرج مرز شمال شرقی آن را تشکیل می داده. به گفته سمعانی و یاقوت قریه ای از حومه اشتیخان که در ۵ فرسخی سمرقند بوده چنین نامیده می شده. شهر افرینکث یا فرنکث یعنی فرنکنت یا پرنکنت کنونی - که در قرن اول ه. توسط افرون برادر غورک، ملک سمرقند، بنا شده بوده نیز در همین محل قرار داشته. رستاق کشانی از لحاظ عرض با رستاق اشتیخان برابر بوده ( مقدسی حتی عرض آن را دو روز راه برآورد کرده بوده ) ولی از حیث طول به پای آن نمی رسیده ( فقط دو منزل راه ) . شهر کشانی آبادترین مرکز سغد شمرده می شده ( البته بعد از سمرقند ) . استخری مسافت اشتخن و کشانی را تا شهرهائی که بر شاهراه سمرقند - بخارا قرار داشتند - به شرح زیر ذکر می کند: از اشتیخان تا زرمان یک فرسخ و از کشانی تا ربنجن یا اربنجن ۲ فرسخ. [ ۳]
در قدیم در شمال غربی سمرقند رستاقهای اشتخن و کشانی وجود داشته که واحد اداری جداگانه ای را تشکیل می داده و بدین سبب جزو رستاق های سمرقند نبوده اند. از سمرقند تا اشتیخان هفت فرسخ و از اشتخن تا کشانی یک منزل یا ۵ فرسخ حساب می کردند. سمعانی و یاقوت نیز فاصله بین سمرقند و کشانی را دوازده فرسخ می شمرند. اریق ( نهر ) اشتیخان در غوبار از زرافشان متفرع می گردیده. چنان که می دانیم روستای اشتیخان اکنون نیز وجود دارد. در قرن دهم م. ( چهارم هجری ) اشتخن شهر مهمی بوده مرکب از شهرستان و کهن دژ و ربض. در قرن هشتم پس از اشغال سمرقند از طرف اعراب اشخیدان سغدی پایتخت خویش را به این محل منتقل کردند. درآمد بازارهای اشتیخان و درآمد برخی از روستاها به عجیف بن عنبسه سردار سپاه که نام وی در «تاریخ خلفا» آمده - تعلق داشته است؛ و معتصم خلیفه املاک مزبور را ضبط و مصادره کرد؛ و معتمد خلیفه ( ۸۹۲–۸۷۰ م. ۲۷۹–۲۵۷ ه ) عواید مزبور را در اختیار محمد بن طاهر امیر خراسان ۲۶۰–۲۴۸ گذاشت. [ ۳]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفنام اشتیخان از زبان سغدی و به معنی سه چشمه است. اشتیخان را اشتیخانی هم نوشته اند و در سغدی اشتیخانچ می گفتند که در آن «آشتی» به معنی سه، «خان» به معنی چشمه، و پسوند - چ پسوند نسبی است. [ ۱]
در کتاب لسترنج دربارهٔ آن آمده است: در هفت فرسخی شمال سمرقند، شهری بود به نام «اشتیخان» که ارگ و ربض و چندین نهر داشت و آن را از رود سغد جدا کرده بودند. این شهر به کثرت مزارع معروف بود. اصطخری به مناسبت حاصلخیزی آن را «قلب سغد» نامیده است. [ ۲]
درازای رستاق اشتیخان ( اشتخن ) پنج روز راه و پهنای آن یک روز راه بوده. کوه های ساغرج مرز شمال شرقی آن را تشکیل می داده. به گفته سمعانی و یاقوت قریه ای از حومه اشتیخان که در ۵ فرسخی سمرقند بوده چنین نامیده می شده. شهر افرینکث یا فرنکث یعنی فرنکنت یا پرنکنت کنونی - که در قرن اول ه. توسط افرون برادر غورک، ملک سمرقند، بنا شده بوده نیز در همین محل قرار داشته. رستاق کشانی از لحاظ عرض با رستاق اشتیخان برابر بوده ( مقدسی حتی عرض آن را دو روز راه برآورد کرده بوده ) ولی از حیث طول به پای آن نمی رسیده ( فقط دو منزل راه ) . شهر کشانی آبادترین مرکز سغد شمرده می شده ( البته بعد از سمرقند ) . استخری مسافت اشتخن و کشانی را تا شهرهائی که بر شاهراه سمرقند - بخارا قرار داشتند - به شرح زیر ذکر می کند: از اشتیخان تا زرمان یک فرسخ و از کشانی تا ربنجن یا اربنجن ۲ فرسخ. [ ۳]
در قدیم در شمال غربی سمرقند رستاقهای اشتخن و کشانی وجود داشته که واحد اداری جداگانه ای را تشکیل می داده و بدین سبب جزو رستاق های سمرقند نبوده اند. از سمرقند تا اشتیخان هفت فرسخ و از اشتخن تا کشانی یک منزل یا ۵ فرسخ حساب می کردند. سمعانی و یاقوت نیز فاصله بین سمرقند و کشانی را دوازده فرسخ می شمرند. اریق ( نهر ) اشتیخان در غوبار از زرافشان متفرع می گردیده. چنان که می دانیم روستای اشتیخان اکنون نیز وجود دارد. در قرن دهم م. ( چهارم هجری ) اشتخن شهر مهمی بوده مرکب از شهرستان و کهن دژ و ربض. در قرن هشتم پس از اشغال سمرقند از طرف اعراب اشخیدان سغدی پایتخت خویش را به این محل منتقل کردند. درآمد بازارهای اشتیخان و درآمد برخی از روستاها به عجیف بن عنبسه سردار سپاه که نام وی در «تاریخ خلفا» آمده - تعلق داشته است؛ و معتصم خلیفه املاک مزبور را ضبط و مصادره کرد؛ و معتمد خلیفه ( ۸۹۲–۸۷۰ م. ۲۷۹–۲۵۷ ه ) عواید مزبور را در اختیار محمد بن طاهر امیر خراسان ۲۶۰–۲۴۸ گذاشت. [ ۳]
wiki: اشتیخان