میرزا جلال الدین محمد بن مؤمن اسیر شهرستانی اصفهانی ( زاده ۱۰۲۹ ق – درگذشت ۱۰۴۹ ق و به روایتی ۱۰۵۹ ق ) از شاعران بزرگ فارسی سرای سبک هندی قرن ۱۱ ق. است.
میرزا جلال الدین، فرزند ارشد میرزا مؤمن از سادات شهرستان - از توابع اصفهان - و از شاعران بزرگ سبک هندی سدهٔ ۱۱ ق. است. ظاهراً در سال ۱۰۲۹ ق در اصفهان زاده شد. دامنهٔ علم و دانش او به درستی دانسته نیست اما از قصایدش که بیشتر در مدح ائمه است، آگاهی او از علوم دینی و مسائل عرفانی و فلسفی تا حدودی آشکار می شود. وی معاصر شاه عباس اول، شاه صفی و شاه عباس دوم بود و به اسیر تخلص می کرد. وی شاگرد فصیحی هروی و داماد شاه عباس دوم بود. اسیر علاوه بر مهارت در سخنوری، نقاد و شعرسنج بود و منزلش محفل ادب و مجمع شاعران و سخنواران. گرچه هیچگاه به هند نرف؛ اما شعرش خصوصاً در هند بیشتر از ایران رواج داشته است.
... [مشاهده متن کامل]
وی به جهت افراط در شراب خواری در جوانی درگذشت. در سال مرگ او اختلاف است. ذبیح الله صفا به نقل از منابع مورد استفادهٔ خود تاریخ مرگ وی را ۱۰۴۹ ق نوشته و این تاریخ شهرت بیشتر دارد ولی ولی قلی بیک شاملو در قصص الخاقانی ۱۰۵۹ ق ضبط کرده است که درست تر به نظر می رسد.
اسیر در سیر تکاملی سبک شعری سدهٔ یازدهم اثر آشکار دارد. طرز سخن سرایی اسیر با بیدل دهلوی به کمال می رسد. او بنیاد معانی خود را بر چنان تخیل و خیالپردازی های وهم انگیزی نهاده است که هیچ مضمون و نکته ای در سخنش خالی از آن نیست. شاعران هم دورهٔ وی نظیر کلیم کاشانی و صائب تبریزی در سخنان خود وی را ستوده اند. با این همه، همهٔ اشعار اسیر دارای ویژگی های سبک هندی نیست. در غزل هایی تتبع او از اشعار انوری و سعدی و حافظ هویداست. می توان گفت که اشعار اسیر، خاصه غزلیات او، در عین برخورداری از خصوصیات سبک هندی به سبک عراقی نزدیک است.
از ویژگی های بارز قصاید اسیر، جلوه گری ارادت وی به محمد و امامان شیعه ها است. از میان غالب های شعری که وی در آن ها طبع آزمایی کرده، تسلط وی در غزل سرایی نمایان است. از جمله مشخصات غزلیات اسیر، گرایش وی به استفاده از اوزان کوتاه و توجه به وحدت موضوع است. از ویژگی های قصاید او می توان به تجدید مطلع اشاره کرد. شاید به دلیل وجود همین ابیات مصرّع ( علاوه بر تعداد ابیات ) به قصیده بودن برخی اشعارش حکم کرد؛ زیرا درون مایه ی قصاید وی بیشتر عشقی است.
میرزا جلال الدین، فرزند ارشد میرزا مؤمن از سادات شهرستان - از توابع اصفهان - و از شاعران بزرگ سبک هندی سدهٔ ۱۱ ق. است. ظاهراً در سال ۱۰۲۹ ق در اصفهان زاده شد. دامنهٔ علم و دانش او به درستی دانسته نیست اما از قصایدش که بیشتر در مدح ائمه است، آگاهی او از علوم دینی و مسائل عرفانی و فلسفی تا حدودی آشکار می شود. وی معاصر شاه عباس اول، شاه صفی و شاه عباس دوم بود و به اسیر تخلص می کرد. وی شاگرد فصیحی هروی و داماد شاه عباس دوم بود. اسیر علاوه بر مهارت در سخنوری، نقاد و شعرسنج بود و منزلش محفل ادب و مجمع شاعران و سخنواران. گرچه هیچگاه به هند نرف؛ اما شعرش خصوصاً در هند بیشتر از ایران رواج داشته است.
... [مشاهده متن کامل]
وی به جهت افراط در شراب خواری در جوانی درگذشت. در سال مرگ او اختلاف است. ذبیح الله صفا به نقل از منابع مورد استفادهٔ خود تاریخ مرگ وی را ۱۰۴۹ ق نوشته و این تاریخ شهرت بیشتر دارد ولی ولی قلی بیک شاملو در قصص الخاقانی ۱۰۵۹ ق ضبط کرده است که درست تر به نظر می رسد.
اسیر در سیر تکاملی سبک شعری سدهٔ یازدهم اثر آشکار دارد. طرز سخن سرایی اسیر با بیدل دهلوی به کمال می رسد. او بنیاد معانی خود را بر چنان تخیل و خیالپردازی های وهم انگیزی نهاده است که هیچ مضمون و نکته ای در سخنش خالی از آن نیست. شاعران هم دورهٔ وی نظیر کلیم کاشانی و صائب تبریزی در سخنان خود وی را ستوده اند. با این همه، همهٔ اشعار اسیر دارای ویژگی های سبک هندی نیست. در غزل هایی تتبع او از اشعار انوری و سعدی و حافظ هویداست. می توان گفت که اشعار اسیر، خاصه غزلیات او، در عین برخورداری از خصوصیات سبک هندی به سبک عراقی نزدیک است.
از ویژگی های بارز قصاید اسیر، جلوه گری ارادت وی به محمد و امامان شیعه ها است. از میان غالب های شعری که وی در آن ها طبع آزمایی کرده، تسلط وی در غزل سرایی نمایان است. از جمله مشخصات غزلیات اسیر، گرایش وی به استفاده از اوزان کوتاه و توجه به وحدت موضوع است. از ویژگی های قصاید او می توان به تجدید مطلع اشاره کرد. شاید به دلیل وجود همین ابیات مصرّع ( علاوه بر تعداد ابیات ) به قصیده بودن برخی اشعارش حکم کرد؛ زیرا درون مایه ی قصاید وی بیشتر عشقی است.
