اسیای میانه

در زمان های پیش از اسلام و اوایل اسلام، آسیای میانه ایرانی بود و اقوام ایرانی باختری ها، سغدی ها، خوارزمی ها و مردم نیمه عشایر سکاها و داهان ها ساکن بودند و به زبان های ایرانی شرقی صحبت می کردند. پس از پراکنده شدن اقوام ترک، آسیای میانه به میهن قزاق ها، ازبک ها، تاتارها، ترکمن ها، قرقیزها و اویغورها تبدیل شد. زبان های ترکی تا حد زیادی جای زبان های ایرانی را که در این منطقه صحبت می کردند، گرفتند. در واقع پس از بیش از هزار سال در طول هزاره اول که آسیای میانه جایگاه مردمان باستانی ایران بود و به توران زمین ایرانی یا ایران بیرونی معروف بود، از حدود سال هزار میلادی به بعد توسط عشایر مختلط ترک زبان اشغال شد. قزاق ها، ازبک ها، تاتارها، ترکمن ها، قرقیزها و اویغورها همگی درصدی از ژنتیک ایرانی را به ارث برده اند و زبان های آن ها نیز واژگان زیادی از زبان فارسی و زبان های ایرانی را در خود دارند. زبان میانجی یا زبان رسمی بسیاری از حکومت های هزار سال اخیر در این مناطق زبان فارسی بوده است و فقط در دو قرن اخیر با اشغال توسط روسیه و چین و تلاش پانترکیسم در دوره معاصر کم شده است. نام بسیاری از مکان ها و شهرها در این منطقه برگرفته از زبان فارسی است.
این منطقه از شمال به روسیه، از جنوب به ایران و افغانستان، از شرق به چین و از غرب به دریای خزر متصل است. به بخشی از آسیای مرکزی که در میان دو رود آمودریا و سیردریا جای دارد در منابع کهن تر عربی و پارسی �ماوراءالنهر� ( و در فارسی فَرارود ) گفته می شد. به بخشی از شمال و شرق آسیای مرکزی در دوره هایی ترکستان هم می گفته اند.
ایده نامیدن این منطقه ها به عنوان یک منطقهٔ یگانهٔ جغرافیایی با نام آسیای مرکزی در سال ۱۸۴۳ توسط الکساندر فون هومبولت، جغرافیدان پروسی مطرح شد. او می گوید آسیای میانه به آن بخش از قارهٔ آسیا اطلاق می شود که بین ۵ درجهٔ شمالی و ۵ درجهٔ جنوبی و ۴۴٫۵ درجهٔ عرض جغرافیایی واقع شده است. برای مرز و بوم جغرافیایی این منطقه هنوز تعریف کامل و مشخصی وجود ندارد. عده ای نیز معتقدند این نام گذاری برای دوری از این منطقه همیشه تحت نفوذ ایرانی تباران از اصالت خود بوده است.
در سال ۱۹۲۴ پس از برپایی حکومت بلشویک ها آسیا از نظر سیاسی در ارتباط با مسکو به سه بخش تقسیم شد:
آسیای نزدیک منطقهٔ قفقاز
آسیای دور متصرفات سیبری و سرزمین های خاور دور
آسیای مرکزی ( آسیای درونی ) حد فاصل آسیای دور و آسیای نزدیک
به لحاظ جایگاه تاریخی این منطقه دو اصطلاح آسیای مرکزی و آسیای میانه، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بر سر زبان ها افتاد. وزارت امور خارجه ایران، نام آسیای مرکزی را به کار می برد.
تاریخ
آسیای مرکزی در درازای تاریخ با کوچ نشینان و جادهٔ ابریشم یادآوری شده است و مانند جاده ای برای پیوند مردم، جابجایی کالاها و اندیشه ها بین اروپا، خاورمیانه، آسیای جنوبی و آسیای شرقی بوده است. آسیای مرکزی در باستان و از آغاز تاریخ از پنج سرزمین مرگیانا ( مرو ) ، غرب ( باکتریا ) ، سغد، خوارزم و سکاستان تشکیل شده بود که مردمانشان ایرانی تبار بودند و به زبان های ایرانی میانه سخن می گفتند و این سرزمین ها در دوران باستان به مرور بخشی از شاهنشاهی ایران شدند.
در سال ۵۲۹ پیش از میلاد کوروش به قبایل سکاها در آسیای میانه ( شمال شرق ایران ) حمله کرد و در جنگ با ماساگت ها کشته شد. وی را در پاسارگاد دفن کردند.
مردم
باشندگان در آسیای میانه بیشتر از ۷۰ قوم و ملیت هستند و این منطقه پتانسیل لازم برای درگیری های قومی و نژادی دارد، دین ۸۵ درصد از مردم اسلام است و مابقی مسیحی یا بی دین هستند.
زبان ها
زبان های رایج و رسمی در آسیای میانه فارسی، ترکمنی، ازبکی، روسی، قزاقی، قرقیزی و زبان های پامیری هستند. می توان زبان روسی را زبان اصلی آسیای مرکزی دانست، زیرا تقریباً تمام مردم این ناحیه قادر به تکلم آن هستند، به غیر از مردم افغانستان. اما تنها ۶ میلیون نفر در آسیای مرکزی زبان روسی را به عنوان زبان مادری صحبت می کنند. فارسی زبانان در کشورهای افغانستان، ازبکستان و تاجیکستان به سر می برند.
سیاست
تمامی کشورهای آسیای میانه سکولار با حکومتی متمرکز و نظام جمهوری هستند. البته فقط کشور قرقیزستان نظامی پارلمانی دارد. این منطقه اختلافات داشته که رو به بهبودی است.
Central Asia is a subregion of Asia that stretches from the Caspian Sea in the west to China and Mongolia in the east, and from Afghanistan and Iran in the south to Russia in the north. The region consists of the former Soviet republics of Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, and Uzbekistan. It is also colloquially referred to as "The - Stans" as the countries all have names ending with the Persian suffix " - stan", meaning "land of".
In the pre - Islamic and early Islamic eras ( c.  1000 and earlier ) Central Asia was inhabited predominantly by Iranian peoples, populated by Eastern Iranian - speaking Bactrians, Sogdians, Chorasmians and the semi - nomadic Scythians and Dahae. After expansion by Turkic peoples, Central Asia also became the homeland for the Kazakhs, Uzbeks, Tatars, Turkmen, Kyrgyz, and Uyghurs; Turkic languages largely replaced the Iranian languages spoken in the area, with the exception of Tajikistan and areas where Tajik is spoken.
Central Asia was historically closely tied to the Silk Road trade routes, acting as a crossroads for the movement of people, goods, and ideas between Europe and the Far East.
From the mid - 19th century until almost the end of the 20th century, Central Asia was colonised by the Russians, and incorporated into the Russian Empire, and later the Soviet Union, which led to Russians and other Slavs emigrating into the area. Modern - day Central Asia is home to a large population of European settlers, who mostly live in Kazakhstan; 7 million Russians, 500, 000 Ukrainians, and about 170, 000 Germans. Stalinist - era forced deportation policies also mean that over 300, 000 Koreans live there.
Central Asia ( 2019 ) has a population of about 72 million people, in five countries: Kazakhstan ( pop. 18 million ) , Kyrgyzstan ( 6 million ) , Tajikistan ( 9 million ) , Turkmenistan ( 6 million ) , and Uzbekistan ( 35 million ) .