[ویکی نور] اِسکافی، ابوجعفر محمد بن عبدالله، متکلم پرآوازه و تشیع گرای مکتب معتزله بغداد (د 240ق)، با اینکه نیاکانش اهل سمرقند بودند، او را ظاهراً به واسطه اقامت در اسکاف، اسکافی خوانده اند. اسکاف، نام ناحیه ای از نهروان بود که بین بغداد و واسط قرار داشت.
سال تولد اسکافی همچون دیگر جزئیات زندگی اش روشن نیست و دانسته های ما از سرگذشت وی به اشاره های جسته گریخته ای محدود می شود که در لابه لای روایت های منابع تاریخی و کلامی به چشم می خورد.
ظاهراً در جوانی به علم کلام علاقه مند می شود و در حوزه درسی متکلمان به فراگیری این علم می پردازد. دیری نمی پاید که پدر و مادرش به سبب تنگی معیشت، او را وادار می کنند که درس و بحث را کنار گذاشته، به پیشه خیاطی بپردازد، اما جعفر بن حرب (د 236ق)، متکلم نامدار مکتب بغداد که به استعداد او پی برده بود، محروم ماندن وی را از تحصیل برنتافت و با پرداخت مقداری پول به خانواده اش به طور ماهیانه، شرایط ادامه تحصیل را برای اسکافی فراهم کرد. از جمله های ستایش آمیزی که ابن ندیم درباره اسکافی به کار برده، چنین برمی آید که در دانش اندوزی و کسب کمالات پیشرفت حیرت انگیزی داشته است.
اسکافی از قرار معلوم در دوران خلافت معتصم عباسی (218 - 227ق) شهرت و اعتباری یافته بود، چرا که معتصم او را به دربار پذیرفته بود و احترام بسیاری برایش قائل بود؛ چندان که وقتی اسکافی در مجلس معتصم سخن می گفت، همه خود را موظف می دانستند که تا پایان سخنرانی خاموش بمانند. برخی روایت ها نشان می دهند که اسکافی تا واپسین سال های عمرش همچنان این اعتبار را حفظ کرده بود.
اسکافی همچون دیگر متکلمان هم روزگارش به بحث و مناظره با سایر متکلمان می پرداخت. حسین بن علی کرابیسی، سکاک - که یکی از یاران هشام بن حکم بود - و ابوعفان فارقی از کسانی بودند که با وی مناظره ها داشته اند. ظاهراً مناظره های اسکافی با سکاک متکلم شیعی در چندین نوبت انجام شده بود، چرا که متن این گفت وگوها در کتابی با عنوان «مجالس» جمع آوری شده بود.
اسکافی را بر اساس طبقه بندی اعتزالیان، در طبقه هفتم جای داده اند. ناگفته نماند که این طبقه بندی ساختگی است، چرا که قاضی عبدالجبار و برخی دیگر از اعتزالیان کوشیده اند تا پیشینه فرقه معتزله را به بزرگان دین که پیش از واصل بن عطا می زیستند، برسانند؛ چنان که خود واصل را در طبقه چهارم جای داده اند. بدین قرار، اسکافی در واقع به طبقه چهارم معتزله تعلق دارد.
سال تولد اسکافی همچون دیگر جزئیات زندگی اش روشن نیست و دانسته های ما از سرگذشت وی به اشاره های جسته گریخته ای محدود می شود که در لابه لای روایت های منابع تاریخی و کلامی به چشم می خورد.
ظاهراً در جوانی به علم کلام علاقه مند می شود و در حوزه درسی متکلمان به فراگیری این علم می پردازد. دیری نمی پاید که پدر و مادرش به سبب تنگی معیشت، او را وادار می کنند که درس و بحث را کنار گذاشته، به پیشه خیاطی بپردازد، اما جعفر بن حرب (د 236ق)، متکلم نامدار مکتب بغداد که به استعداد او پی برده بود، محروم ماندن وی را از تحصیل برنتافت و با پرداخت مقداری پول به خانواده اش به طور ماهیانه، شرایط ادامه تحصیل را برای اسکافی فراهم کرد. از جمله های ستایش آمیزی که ابن ندیم درباره اسکافی به کار برده، چنین برمی آید که در دانش اندوزی و کسب کمالات پیشرفت حیرت انگیزی داشته است.
اسکافی از قرار معلوم در دوران خلافت معتصم عباسی (218 - 227ق) شهرت و اعتباری یافته بود، چرا که معتصم او را به دربار پذیرفته بود و احترام بسیاری برایش قائل بود؛ چندان که وقتی اسکافی در مجلس معتصم سخن می گفت، همه خود را موظف می دانستند که تا پایان سخنرانی خاموش بمانند. برخی روایت ها نشان می دهند که اسکافی تا واپسین سال های عمرش همچنان این اعتبار را حفظ کرده بود.
اسکافی همچون دیگر متکلمان هم روزگارش به بحث و مناظره با سایر متکلمان می پرداخت. حسین بن علی کرابیسی، سکاک - که یکی از یاران هشام بن حکم بود - و ابوعفان فارقی از کسانی بودند که با وی مناظره ها داشته اند. ظاهراً مناظره های اسکافی با سکاک متکلم شیعی در چندین نوبت انجام شده بود، چرا که متن این گفت وگوها در کتابی با عنوان «مجالس» جمع آوری شده بود.
اسکافی را بر اساس طبقه بندی اعتزالیان، در طبقه هفتم جای داده اند. ناگفته نماند که این طبقه بندی ساختگی است، چرا که قاضی عبدالجبار و برخی دیگر از اعتزالیان کوشیده اند تا پیشینه فرقه معتزله را به بزرگان دین که پیش از واصل بن عطا می زیستند، برسانند؛ چنان که خود واصل را در طبقه چهارم جای داده اند. بدین قرار، اسکافی در واقع به طبقه چهارم معتزله تعلق دارد.
wikinoor: اسکافی،_محمد_بن_عبدالله