اسپرم

'اِسپِرم یا زامه[ ۱] [ ۲] ( به انگلیسی: Sperm ) ، به سلول های جنسی موجود مذکر می گویند که در غده های جنسی تولید می شود. واژه اسپرم برگرفته از واژه یونانی اسپرما ( به یونانی: σπέρμα ) به معنای دانه یا بذر است. اسپرم یا اسپرماتوزوآی بالغ، سلول جنسی ( گامت ) جنس مذکر در بیشتر جاندارانی است که به روش جنسی بارور می شوند. اسپرم تک دسته است و برای تحرک خود فروکتوز را که در منی وجود دارد، در میتوکندری های خود می سوزاند و به انرژی تبدیل می کند. [ ۳]
در انسان اسپرم در بیضه آغاز به ساخته شدن می کند و پس از تکامل در اپیدیدیم، با منی از بدن خارج می شود. اشکال در ساخت یا آزادسازی اسپرم می تواند موجب ناباروری مردان شود. در واقع تولید اسپرم یکی از پیچیده ترین و طولانی ترین فرایندها در بدن است که با تخصصی شدن سلول های جنسی اولیه در دوران جنینی آغاز می شود و بعد با اسپرم سازی و تمایز اسپرم در بیضه ها در دوران بلوغ ادامه پیدا می کند.
بر پایهٔ برخی پژوهش ها تولید اسپرم در همهٔ جانداران به ۶۰۰ میلیون سال پیش برمی گردد. تولید اسپرم در همهٔ جانداران زیر تأثیر ژنی به نام بول ( به انگلیسی:Boule ) است. این ژن در طی تکامل انسان از آغاز تاکنون بی تغییر باقی مانده است و در همهٔ جانداران وجود دارد. [ ۴] وجود اسپرم برای نخستین بار توسط آنتونی فان لیوونهوک و با کمک میکروسکوپ در سال ۱۶۷۷ کشف شد. [ ۵]
در انسان با فرارسیدن زمان بلوغ، ساخت همیشگی اسپرم در بیضه ها با سرعت حدود ۱۲۵ میلیون اسپرم در روز آغاز می شود ( در هر ثانیه حدود ۱۵۰۰ اسپرم ) . اسپرم ها در اطراف دیواره های لوله های سمینیفر تکامـل پیدا می کنند و دم های آن ها که آن ها را قادر به شنا کردن می کنند، به سمت مرکز لوله ها قرار می گیرند. اسپرم بالغ در یک لولهٔ پیچ در پیچ به نام اپیدیدیم که پشت هر بیضه جای دارد، نگهداری می شود. سرانجام اسپرم ها یا در طی فعالیت جنسی با انزال بیرون می روند یا به داخل بدن بازجذب می شوند. [ ۶]
از دلایل کاهش تولید اسپرم در مردان می توان به کشیدن سیگار، اضافه وزن، تغذیه و هر چه باعث گرم شدن بیضه ها شود که می توان به نشستن طولانی مدت اشاره کرد. همچنین ورزش تأثیر بسیاری بر تولید اسپرم دارد به نحوی که مردانی که در طول روز بیش از ۱۵ ساعت تحرک دارند حدود ۷۳ درصد نسبت به مردان کم تحرک بیشتر اسپرم تولید می کنند. کاهش تولید اسپرم در مردان لزوماً به ضعف قدرت باروری منجر نمی شود. [ ۷] اسپرم انسان در بدن زن چهار تا پنج روز زنده می ماند اما بیرون بدن مدت بسیار کوتاهی زنده می ماند.

اِسْپِرم (sperm)
اِسْپِرم
اِسْپِرم
(یا: اسپرماتوزویید) در زیست شناسی، گامت نر جانوران در تولیدمثل جنسی، قبل از لقاح. هر یاختۀ اسپرم دارای یک کپسول سر حاوی هسته، یک بخش میانی حاوی میتوکندری که انرژی را تأمین می کند، و یک دم طولانی (تاژک) است. در پستانداران، یاخته های اسپرم در بیضه های موجود نر تولید می شوند. این یاخته ها براثر نوع خاصی از تقسیم سلولی، با نام میوز، پدید می آیند که تعداد کروموزوم ها را در این تقسیم نصف می کند. یاخته های اسپرم ویژگی های مخصوص به خود دارند. هنگامی که اسپرم ها از اندام تناسلی نر به مهبل ماده می ریزند، به طرف رحم و لوله های تخم بر شنا می کنند. شنا براثر حرکت دم سلول اسپرم صورت می گیرد. در انتهای دیگر سلول هسته قرار دارد و یاخته تقریباً فاقد مواد دیگر است. به همین سبب اسپرم نسبتاً کوچک و وزن آن کم است. اسپرم انسان۰.۰۰۵ میلی متر طول دارد و در بدن موجود ماده دو تا نُه روز زنده می ماند. بنابر مطالعه ای در دانمارک (۱۹۹۰)، از ۱۹۴۰، تعداد اسپرم ها در واحد حجم ۵۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش ممکن است براثر افزایش مواد آلاینده باشد. به نظر می رسد تعدادی از مواد آلاینده، ازجمله برخی محصولات جانبی نفت و بی فنیل پلی کلرینیتها، اثر مشابهی بر هورمون ماده یا استروژن دارند.ساختار اسپرم. سر اسپرم حاوی آنزیم آکروزین است که با حلِّ پوشش تخمک باعث نفوذ اسپرم به آن می شود. در ۱۹۹۸، محققان هلندی کشف پروتئینی با نام پروتئین بازدارندۀ C را اعلام کردند. زمانی که اسپرم ها در اپی دیدیم ذخیره شده اند، این پروتئین از فعالیت آکروزین تا زمانی که اسپرم ها براثر انزال آزاد شوند، جلوگیری می کند. اسپرم بیشتر جانوران متحرک است و با تاژک بلندی حرکت می کند، اما در بعضی از جانوران، از قبیل خرچنگ های گرد و خرچنگ های دراز دریایی، اسپرم ها غیرمتحرک اند. یاخته های اسپرم در بیضه ها (← بیضه) تولید می شوند. اسپرم ها از طریق لوله های اسپرم بر در مسیر غدد کیسه ای و غدۀ پروستات عبور می کنند. این غدد مایعی با نام منی تولید می کنند که انرژی اسپرم ها را تأمین می کند و باعث می شود پس از ترک بدن قادر به حرکت باشند. در مقدار کمی از منی، صدها میلیون یاختۀ اسپرم وجود دارد. اسپرم های پستانداران دارای گیرنده هایی شبیه گیرنده هایی اند که در پوشش بینی یافت می شوند. این گیرنده ها به هدایت اسپرم به طرف تخمک کمک می کنند. گاه به گامت های نر متحرک (آنتروزوئیدها) گیاهان پست نیز اسپرم می گویند.