اسوری

آسوری. آسوری (قوم)
قوم قدیمی از مسیحیان ایران و عراق و ترکیه و سوریه. تا اوایل قرن ۲۰ بیشتر در ناحیۀ آدیابنه (مطابق آشور قدیم، اراضی میان رودخانه های زاب کبیر و زاب صغیر) و اطراف آن سکونت داشتند. پس از جنگ جهانی اول، هزاران نفر از آسوریان به دیگر نقاط جهان مهاجرت کردند. تخمین زده می شود که تعداد آسوریان جهان بین ۳۰۰هزار تا ۱میلیون نفر باشد. تعداد آسوریان ایران، تا پیش از انقلاب حدود ۷۰ تا ۹۰هزار نفر بود. بیشتر آسوریان در تهران و قدیم ترین ناحیۀ ارومیه سکونت دارند. بسیاری از آسوریان، پیرو کلیسای نستوری و عده ای دیگر کاتولیک کلدانی و بعضی دیگر، ارتُدوکس و پروتستان اند. آسوریان خود را بازماندۀ قوم آشور می دانند، اما پژوهش های تاریخی حاکی است که اینان در قرن ۱م از ترکیب ایرانیان مسیحی شدۀ عصر اشکانی با آرامیان مسیحی بین النهرین ـ نظیر مردم آدیابنه ـ به وجود آمده اند و به دلیل پیروی از کلیسای سوریایی ایران تدریجاً سریانی و سورایی و آسورایی نام گرفتند. آسوریان در قرون اول اسلامی، با ترجمۀ علوم و معارف یونانی به زبان عربی، خدمت بزرگی به توسعۀ دانش در میان مسلمانان و نگهداری آثار علمی دوران باستان کردند. بعضی از بزرگ ترین دانشمندان و مترجمان خلافت اسلامی از این مردم بودند. آسوریان بعد از قرون وسطا، مورد توجه کلیسای کاتولیک و پس از آن کلیسای پروتستان قرار گرفتند. مداخلات مبلغان این دو کلیسا سبب تجزیۀ آسوریان شد. این مردم در جریان حوادث ناشی از جنگ جهانی اول و حضور ارتش های روسیه و عثمانی در آذربایجان و جنگ های قومی و مذهبی که پس از قتل مارشیمون بنیامین، رهبر آسوریان، به دست اسماعیل آقا شکاک در ۱۳۳۶ق/۱۹۱۸ پیش آمد، آسیب های فراوان دیدند و بسیاری از آنان ناگزیر به نقاط دیگر مهاجرت کردند.
زبان و فرهنگ آسوری. زبان آسوری ازجمله گویش های نوین آرامی و در شمار زبان های سامی شرقی شمالی است و هیچ ارتباطی با زبان آشوری باستانی ندارد. آسوریان به گویش های گوناگون آسوری سخن می گویند و می نویسند. ازجمله این گویش ها می توان اورمژیانا (گویش ارومیه ای) و صلمسنایا (گویش سالامس) را نام برد. گویش اورمژیانا تنها گویش آسوری است که دست کم از حدود ۱۸۴۸ به این سو ادبیات مکتوب ویژۀ خود را پدید آورده است. نخستین فرآورده های مکتوب آسوریان، متون مذهبی بوده است. درپی آن اشعار و داستان هایی به این زبان پدید آمد. ترجمۀ آثار ادبی از زبان های دیگر به شکل گیری ادبیات آسوری سرعت بخشید. مارتوما او دو مشهورترین شاعر آسوری است. از برجسته ترین نویسندگان آسوری نیز می توان شموئیل بیت کولیا دگوپتایا و پیره سرمس (نویسندۀ تاریخ ادبیات آسوری به زبان آسوری) را نام برد. «انجمن ادبی جوانان آشوری» در تهران مهم ترین مرکز ادبی آسوریان در ایران است. چاپ و انتشار مجلات گاه گاهی به زبان آسوری، از دورۀ پهلوی دوم بدین سو رونق داشته است. در ایران آسوریان اقلیتی محترم به شمار می روند و نمایندگانی نیز در مجلس دارند.