اسلاوی ژیژک

او در لیوبلیانا به دنیا آمد و دکترای فلسفه اش را از دانشگاه لیوبلیانا دریافت کرد. در سال ۱۹۹۰ به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری از سوی حزب لیبرال دموکرات اسلوونی معرفی شد. ژیژک فیلسوف و نظریه پرداز انتقادی است که بخش عمدهٔ کارش در سنت فلسفی هگلی، مارکسیسم و نیز روانکاوی لاکانی است. او فعالیت های چشمگیری در زمینهٔ نظریهٔ سیاسی، نظریه فیلم و روانکاوی نظری داشته است.
شهرت ژیژک برای احیای روانکاوی ژاک لاکان برای یک خوانش جدید از فرهنگ عامه است. او رسالات گوناگونی دربارهٔ موضوعات گوناگون نگاشته است. موضوعاتی چون جنگ عراق، بنیادگرایی، سرمایه داری، رواداری، حقیقت سیاسی، جهانی سازی، سوبژکتیویته، حقوق انسانی، لنین، اسطوره، فضای مجازی، پسامدرنیسم، چندفرهنگ گرایی، پست مارکسیسم، آلفرد هیچکاک و دیوید لینچ. او به شوخی در مصاحبه با یک نشریهٔ اسپانیایی خود را یک استالینیست لاکانی تندرو معرفی کرده است.
نخستین کتاب ژیژک به زبان انگلیسی، اثر موفق او با عنوان ابژه متعالی ایدئولوژی ( ۱۹۸۹ ) است که در معرفی اندیشه مکتب لیوبلیانا به مخاطبان انگلیسی زبان نقش مهمی داشت. او بیش از ۵۰ کتاب به زبان های مختلف نوشته است که بیش از نیمی از آنها در ایران به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است.
اسلاوی ژیژک در گفتگوی خود با پادکست رابینسون ارهارت به سخت گیریِ سهل انگاران در دنیای معاصر اشاره می کند و از جمله به چنین تناقضی در جریان ووک می پردازد. در اوایل این گفتگو رابینسون ارهارت به ژیژک می گوید: گمان می کنم زمانی که می گویید «امروزه بیش از هر دوره ای به روانکاوی نیاز داریم» مقصودتان از روانکاوی بیش از آنکه شیوه ای برای درمان مشکلات فردی باشد، شیوه ای برای نقد فرهنگی و اجتماعی است. آیا درست فکر می کنم؟ ژیژک در پاسخ می گوید: بله، هرچند من روانکاوی را به شیوه ای برای درمان اجتماع تنزل نمی دهم. زیرا آنچه برای فروید واضح بود و آنچه ما امروزه باید پیوسته در ذهن داشته باشیم این است که تصورات درباره کهن الگوهای روانشناسی اشتباه است. به عنوان نمونه فرض کنید شما مشکلاتی از حیث ناتوانی جنسی دارید، آنگاه روانکاوی وارد عمل می شود و شما را قادر می سازد که بر این مشکل فائق آیید؛ مثلاً اگر ممنوعیت هایی در ناخودآگاه شما وجود دارد روانکاوی این ممنوعیت ها را بر ملا می کند یا کمک می کند از سلطه های سرکوب گرانه نظیر سلطه پدرانه رها شوید تا نتیجه نهایی این باشد که بتوانید به کامیابی دست یابید. این تصور عمومی از فروید است، اما فروید این نیست. فروید را امروزه ، خصوصاً فمینیست ها، متهم به سوگیریِ پدرسالارانه می کنند. در حالیکه فروید متناقض نمایی که در دوران امروزی با آن مواجهیم را آشکار می سازد. اینجاست که روانکاوی، نه دقیقاً به تعبیر فرویدی بلکه به معنی تطوریافته اش، می تواند به ما کمک کند. متناقض نمای امروزی این است که امروزه در حالیکه ما در جوامع سهل انگار زندگی می کنیم و با اقسام گوناگونی از آسانگیری مواجهیم، اما این سهل انگاری به جای این که به ما زندگی های آزاد و لذت بخش بدهد باعث تولید نسخه ای منحصر به فرد از سرکوب و مقررات سازی شده است. ژیژک در توضیح این نکته می گوید: آنچه حقیقتاً توجه من را جلب می کند این است که در زمینه سهل انگاری و این شیفتگی وافر نسبت به فائق آمدن بر محدودیت ها که در قالب هایی نظیر جریان وُوک ( woke ) و می تو ( me too ) خودنمایی می کند اصل ایده بر مبنای سهل انگاری ( permissiveness ) است؛ مثلاً این که تمامی گرایش های فرعیِ جنسی باید مجاز شود و دشمن بزرگ عبارت است از سرکوبِ پدرانه یا پدرسالارانه. ولی چه چیزی به عنوان نتیجه نهاییِ این سهل انگاری عایدمان می شود؟ وجاهت سیاسی ( political correctness ) عایدمان می شود که من با اهدافش علیه نژادپرستی یا تبعیض جنسی مخالف نیستم، اما با شکل آن مخالفم. از لحاظ شکلی، این جریانات علیه سرکوب است اما نحوه عملکرد آن از حیث اجتماعی، شیوه ای است به شدت مستبدانه و تفرقه افکنانه و سرکوب گرانه. آنچه برای من جالب است این است که این جریان به صورت بالفعل ( de facto ) مجموعه ای از محدودیت ها تحمیل می کند: نباید از این واژه استفاده کنید، نباید این کار یا آن رفتار را انجام دهید. منطق این جریان بسیار سخت گیرانه است. همانطور که می دانیم افرادی هستند که آن ها را می شناسیم و نامشان را نمی برم و این افراد مسیر شغلیِ حرفه ای شان از بین رفته است به خاطر گفتن یا نوشتن چیزی که شاید با سلیقه آن جریان همخوانی نداشته یا اشتباه بوده اما آنقدر هم حرف وحشتناکی نبوده است. این منطق برای من جالب است که چگونه سهل انگاری به نقطه متضاد خودش تبدیل می شود.