اسدی توسی

از زندگی اسدی توسی دانسته های زیادی در دسترس نیست. آگاهی های اندکی که از او امروزه در دسترس است را می توان به دو دسته بخش بندی کرد. دسته نخست دانسته های پراکنده ای است که در آثار خودِ اسدی توسی و منابع دیگر یافت می شود. اسدی در پایان کتاب الابنیه ابومنصور موفق هروی نام، نسب و تخلص ( یا لقب ) خویش را یاد می کند. در دیباچهٔ گرشاسپ نامه به توسی بودن خویش اشاره می کند و در پایان این کتاب و در پایان مناظره مسلمان و گبر به تخلص یا لقب خود ( اسدی ) اشاره می کند. اسدی در پایان الابنیه، انجام نگارش کتاب را شوال ۴۴۷ قمری آورده است. در دیباچهٔ گرشاسپ نامه نیز می گوید که این منظوم را به خواهش محمد حصی یا حصنی وزیر ابودلف شیبانی فرمانروای نخجوان، به نام وی سروده است و در همان جا می گوید که در ۴۵۸ قمری آن را به پایان رسانده است. نظامی، شاعر پرآوازه سده ششم، در قطعه ای در سخا و سخن به بخل سلطان محمود به فردوسی و نواخت یافتن اسدی از سوی ابودلف اشاره دارد. رشید وطواط ذیل صنعت «الاغراق فی الصفه» تنها یک دو بیتی از علی اسدی شاهد آورده که در آثار بازمانده از اسدی و منابع دیگر دیده نمی شود. از این رو آگاهی های دقیق از زندگانی اسدی، کم وبیش به واپسین دهه از زندگی او محدود می شود و پیش از این تنها می دانیم که در توس زاده شده و در ۴۴۷ قمری نسخه الابنیه را رونویسی کرده است.
دسته دوم سرگذشت نامه هایی هستند که در آن ها از اسدی توسی یاد شده که در این میان، تذکره الشعرای دولتشاه سمرقندی از همهٔ آن ها کهن تر است که در سال ۸۹۲ هجری قمری نوشته شده است و به گفتهٔ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، سرچشمهٔ بیشتر آشفتگی های موجود در زندگی نامهٔ اسدی توسی به شمار می رود. در منابع کهن تر از تذکره دولتشاه، همچون چهار مقالهٔ نظامی عروضی، و لباب الالباب عوفی، نامی از اسدی توسی نیامده است، شاید به این دلیل که نظامی عروضی به شاعرانی که به دربارهای کوچک رفت وآمد داشتند، توجهی نداشته است، و عوفی نیز بیشتر به شاعران قصیده سرا پرداخته است.