استیلای روسیه بر قفقاز ( انگلیسی: Russian conquest of the Caucasus ) مجموعه ای از اقدامات امپراتوری روسیه در قرن های هجدهم و نوزدهم میلادی برای گسترش قلمروی خود بر سرزمین های مابین دریای سیاه و دریای خزر است که شامل کشورهای امروزیِ گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان، و بخش هایی از ایران و ترکیه، و نیز منطقهٔ قفقاز شمالی در خاک روسیه می باشد. بخش اصلی اقدامات نظامی امپراتوری روسیه در فاصلهٔ سال های ۱۸۰۰ تا ۱۸۶۴ میلادی رخ داد که علاوه بر جنگ با ایران قاجاری و امپراتوری عثمانی، شامل نبردهای متعددی با حاکمان مستقل و نیمه مستقل محلی نیز بود.
... [مشاهده متن کامل]
روس ها برای اولین بار در قرن نهم میلادی در منطقه قفقاز ظاهر شدند، زمانی که برخی از روس ها برای تجارت در سواحل دریای کاسپین از محدوده رود ولگا پایین تر رفتند. این اتفاق، سبب دو یورش بزرگ در سال های ۹۱۳ و ۹۴۳ میلادی شد. به نظر می رسد آخرین حمله در سال ۱۰۴۱ میلادی بوده باشد.
همچنین در این زمان روس ها تموترکان را در شبه جزیره تامان در اختیار گرفتند. از اواسط قرن شانزدهم، گروهی از کازاک ها در رود ترک قرار داشتند و در حدود سال ۱۵۵۰ میلادی کازاک ها در رود دن مستقر شدند. آستراخان در سال ۱۵۵۶ میلادی فتح شد و به روسیه پایگاهی در انتهای شمالی دریای کاسپین دست یافت. آن ها به زودی با شاهزاده نشین کاباردیا ائتلاف کردند و قلعه ای در دهانه رود سونژا ساختند. پس از سال ۱۵۸۰ میلادی روسیه برای حدود ۲۰۰ سال از منطقه قفقاز دور بود، آستراخان را تحت کنترل داشت و آرام آرام سکونت گاه ها را به سمت جنوب و به سمت دریای سیاه پیش می برد.
در طول جنگ موسوم به جنگ ایران و روسیه، در سال های۱۶۵۱ میلادی تا ۱۶۵۳ میلادی، اتباع ایرانی با کازاک های اطراف رود سونژا جنگیدند. در سال ۱۶۸۸ میلادی استپان رازین به سواحل دریای کاسپین یورش برد. در طول جنگ ایران و روسیه، در سال های ۱۷۲۲ میلادی تا ۱۷۲۳ میلادی، پتر بزرگ سواحل غربی و جنوبی دریای کاسپین را فتح کرد، اما با قوی تر شدن ایران، شاه تهماسب دوم توانست، سرزمین های از دست رفته را پس بگیرد. در سال ۱۷۷۵ میلادی، پس از مرگ یک کاشف روسی به نام ساموئل گملین، که در اسارت ایران بود، کاترین بزرگ، برای تنبیه ایرانی ها نیرویی را به دربند فرستاد و برای مدتی کوتاه آن جا را تصرف کرد. در طول حمله روسیه به ایران در سال ۱۷۹۶ میلادی، روسیه بار دیگر سواحل غربی دریای کاسپین را فتح کرد، اما با مرگ کاترین، این لشکرکشی بدون نتیجه به پایان رسید.
... [مشاهده متن کامل]
روس ها برای اولین بار در قرن نهم میلادی در منطقه قفقاز ظاهر شدند، زمانی که برخی از روس ها برای تجارت در سواحل دریای کاسپین از محدوده رود ولگا پایین تر رفتند. این اتفاق، سبب دو یورش بزرگ در سال های ۹۱۳ و ۹۴۳ میلادی شد. به نظر می رسد آخرین حمله در سال ۱۰۴۱ میلادی بوده باشد.
همچنین در این زمان روس ها تموترکان را در شبه جزیره تامان در اختیار گرفتند. از اواسط قرن شانزدهم، گروهی از کازاک ها در رود ترک قرار داشتند و در حدود سال ۱۵۵۰ میلادی کازاک ها در رود دن مستقر شدند. آستراخان در سال ۱۵۵۶ میلادی فتح شد و به روسیه پایگاهی در انتهای شمالی دریای کاسپین دست یافت. آن ها به زودی با شاهزاده نشین کاباردیا ائتلاف کردند و قلعه ای در دهانه رود سونژا ساختند. پس از سال ۱۵۸۰ میلادی روسیه برای حدود ۲۰۰ سال از منطقه قفقاز دور بود، آستراخان را تحت کنترل داشت و آرام آرام سکونت گاه ها را به سمت جنوب و به سمت دریای سیاه پیش می برد.
در طول جنگ موسوم به جنگ ایران و روسیه، در سال های۱۶۵۱ میلادی تا ۱۶۵۳ میلادی، اتباع ایرانی با کازاک های اطراف رود سونژا جنگیدند. در سال ۱۶۸۸ میلادی استپان رازین به سواحل دریای کاسپین یورش برد. در طول جنگ ایران و روسیه، در سال های ۱۷۲۲ میلادی تا ۱۷۲۳ میلادی، پتر بزرگ سواحل غربی و جنوبی دریای کاسپین را فتح کرد، اما با قوی تر شدن ایران، شاه تهماسب دوم توانست، سرزمین های از دست رفته را پس بگیرد. در سال ۱۷۷۵ میلادی، پس از مرگ یک کاشف روسی به نام ساموئل گملین، که در اسارت ایران بود، کاترین بزرگ، برای تنبیه ایرانی ها نیرویی را به دربند فرستاد و برای مدتی کوتاه آن جا را تصرف کرد. در طول حمله روسیه به ایران در سال ۱۷۹۶ میلادی، روسیه بار دیگر سواحل غربی دریای کاسپین را فتح کرد، اما با مرگ کاترین، این لشکرکشی بدون نتیجه به پایان رسید.
