استون هنج

اِسْتونْهِنج (Stonehenge)
اِسْتونْهِنج
اِسْتونْهِنج
اِسْتونْهِنج
در انگلیسی قدیم، به معنی «سنگ های آویزان»؛ بنای یادبود کلان سنگی در دشت سالزبری، واقع در ۳کیلومتری غرب اَمزبری در ویلتشرِ انگلستان. این جایگاه در دوره های گوناگون از یک «هنج» ساده (یا دایرۀ خاک ریز و خندق)، با قدمتی حدود ۳۰۰۰پ م، به بنای سنگی کاملی متعلق به حدود ۲۱۰۰پ م تحول یافت، و مشتمل بود بر دایره ای متشکل از ۳۰ سنگ قائم که نوک آن ها به سنگ های نعل درگاهی متصل بودند و دایرۀ پیوسته ای را به عرض ۳۰ متر تشکیل می دادند. می گویند استونهنج را به منزلۀ رصدخانه ساخته اند. از ماسه سنگ محل، یا «سارسِن» برای ساخت سنگ های عمودی استفاده کرده اند. اندازۀ هریک از این سنگ های قائم۵.۵ در ۲ متر، وزن آن ها در حدود ۲۶ تُن است. بیرونی کم عمقی بود، و فقط یک راه ورودی از آن به «خیابان» گشوده می شد. کناره های موازی ۱۴ متر فاصله و بنا چند خندق داشت. خیابان تا ۲۷۵ متر مستقیم پیش می رود و سپس منشعب می شود: یک شاخه به سمت شمال و شاخۀ دیگر به سمت شرق در جهت ایون در اَمزبری غربی می پیچید. قسمت هایی از مسیر آن با عکاسی هوایی بازسازی شده است. در داخل دایرۀ خشت و گِلی، و نزدیک به لبۀ آن، دایره ای مرکّب از ۵۶ حفره بزرگ قرار داشت که با آیین و مناسک مرتبط بود. این گودال ها، که جان اوبری آن ها را در ۱۶۶۶ کشف کرد، به گودال های اوبری موسوم اند. اشیاء گودال ها مشتمل بر سنجاق های استخوانی، سرگُرزی سنگی و صیقل خورده و استخوان های انسانی سوزانده شده اند، که همگی از مشخصات فرهنگ های دورۀ نوسنگی وسکس در اوایل هزارۀ ۲پ م به شمار می روند. هیلستونِ در داخل خندق کوچک اَوِنیو نیز، جزو بنای یادبود اول بود. در مرحلۀ دوم، که با سفالگری قوم مشربه ساز مرتبط بود، دایرۀ مضاعفی از سنگ کبود پمبروک شر برپا شد. سنگ های کبود را احتمالاً از فاصلۀ ۲۱۷کیلومتری حمل کرده اند، یا شاید نهشته هایی یخچالی را در محل به کار برده اند. به نظر می رسد که ورودی دایرۀ مضاعف با محور کنونی بنای یادبود هم طراز و روبه جهت طلوع خورشید در نیمۀ تابستان داشته است و علامت مشخصۀ آن اَوِنیو بود. این بنای یادبود قدیمی از سنگ کبود، که سنگ هایش دقیقاً تراشیده و صیقل یافته اند، احتمالاً سرمشق کارهای بعدی در زمینۀ ایجاد بناهای کلان سنگی با سنگ های بزرگ قائم درآمد. سنگ های بنای سنگ ستونی و سه سنگی کاملاً تراشیده شده اند، و سنگ های عمودی زبانه هایی دارند که در سوراخ های کام قسمت های زیرین نعل درگاه ها جا می افتند. نعل درگاه ها انحنایی دارند که به محیط دایره پیوند می خورد و در مجموع چشم انداز مناسبی ایجاد می کنند. دو سنگ قائم، کنده کاری هایی مرتبط با عصر مفرغ دارند که به نظر می رسد با کارکرد اصلی سنگ ها هم زمان باشند. بر روی این سنگ ها تبرهای صاف مسین یا مفرغین، و دشنه ای دسته دار، طراحی شده است. این سبک با انواع میسنیِ آغازین همانندی هایی دارد، و به القای این فکر انجامید که در آن زمان روابطی بازرگانی میان وِسِکس و میسنی برقرار بود، با این همه با توجه به تفاوت های زمانی چنین امری بعید می نماید. حدود ۱۸۰۰پ م دایرۀ مضاعف سنگ های کبود برداشته شد و در مراحل نهایی ساختمان، تقریباً از ۱۵۰۰ تا ۱۴۰۰پ م، ۶۰ سنگ مجدداً تنظیم شدند تا دایره ای را در بنای سنگ ستونی و نعل اسبی، درون بنای سه سنگی تشکیل دهند. سوراخ های Z ,Y، یعنی دو دایرۀ نامنظم حاصل از حفره های مربعی که میان دایرۀ سنگی و «دایرۀ اوبری» قرار دارند، نمایشگر بخشی از ساختمانی است که هرگز تکمیل نشد. استونهنج داون یا تپۀ شنی استونهنج، شامل اَوِنیو و کرسس، در ۱۹۲۷ و ۱۹۲۹ با کمک مالی دولت خریداری شد و به «سازمان حفظ میراث فرهنگی» واگذار گردید؛ خرید این اثر هدیه ای به ملت بود و «سازمان میراث فرهنگی انگلستان» بر آن سرپرستی می کند. در ۱۹۵۷ بنای سه سنگی که در ۱۷۹۷ فرو افتاده بود، با سه سنگ دیگر، که در ۱۹۰۰ افتاده بودند، از نو نصب شد. استونهنج یکی از مشهورترین کاوشگاه های باستان شناختی جهان است. تشریفات مراسم انقلاب تابستانی در آن جا مشکلاتی پیش آورده است. نیّت اصلی سازندگان این بنا هرچه بود، در سال های بعد معنایی آیینی و عبادی به آن داده شد و اکنون استونهنج به منزلۀ «جایگاهی مقدس» انگاشته می شود.