استرآبادی فضل الله. استَرآبادی، فَضل الله (استرآباد ۷۴۰ـ نخجوان ۷۹۶ق)
(یا: فضل الله حروفی؛ فضل استرآبادی؛ متخلّص به نعیمی و مشهور به حلال خور عارف) شاعر ایرانی و بنیانگذار فرقۀ حروفیه. پدرش، ابومحمد، قاضی القضات استرآباد بود. فضل الله در جوانی با کلاه دوزی روزگار می گذراند. سپس به اصفهان و از آن جا به زیارت خانۀ خدا رفت و پس از آن به شهرهای خوارزم، سمیرم، مشهد و مکّه سفر کرد. سرانجام در تبریز سکونت گزید و در همان جا با گفتن این که حق بر او متجلّی و اسرار حقایق بر او آشکار شده است، فرقۀ حروفیه را پایه گذاری کرد (۷۷۸ق). پیروانش از او با نام های «مظهرالوهیت»، «قائم آل محمد»، «ختم ثانی»، «مهدی»، «مسیح» و «صاحب ولایت» یاد می کردند. فضل الله، با تأویل قرآن، خود را «من عنده علم الکتاب» می دانست. در دانش های معقول و منقول، رموز تصوف و حکمت و خواب گزاری نیز شهرت فراوان داشت و پیروانش برای او جایگاهی خداگونه قائل بودند. عمادالدین نسیمی و علی الاعلی از شاگردان و خلفای او بودند. فضل الله پس از آن که امیرتیمور را به آیین خود دعوت کرد و او نپذیرفت، مدتی در شروان زندانی شد و سرانجام به فرمان تیمور و به دست پسرش، میران شاه، و به فتوای علمای آن روزگار به قتل رسید. از آثارش: جاودان نامه/جاودان کبیر، به نثر فارسی و بخش هایی به عربی یا لهجۀ استرآبادی که تفسیری نو از قرآن است؛ نوم نامه به فارسی آمیخته با گویش استرآبادی که در آن خواب های خود را با بیان تاریخ و محلّ دیدن رؤیا آورده است؛ انفس و آفاق به فارسی؛ عرف نامه؛ محبت نامه؛ مثنوی عرش نامهو دیوان شعر.
(یا: فضل الله حروفی؛ فضل استرآبادی؛ متخلّص به نعیمی و مشهور به حلال خور عارف) شاعر ایرانی و بنیانگذار فرقۀ حروفیه. پدرش، ابومحمد، قاضی القضات استرآباد بود. فضل الله در جوانی با کلاه دوزی روزگار می گذراند. سپس به اصفهان و از آن جا به زیارت خانۀ خدا رفت و پس از آن به شهرهای خوارزم، سمیرم، مشهد و مکّه سفر کرد. سرانجام در تبریز سکونت گزید و در همان جا با گفتن این که حق بر او متجلّی و اسرار حقایق بر او آشکار شده است، فرقۀ حروفیه را پایه گذاری کرد (۷۷۸ق). پیروانش از او با نام های «مظهرالوهیت»، «قائم آل محمد»، «ختم ثانی»، «مهدی»، «مسیح» و «صاحب ولایت» یاد می کردند. فضل الله، با تأویل قرآن، خود را «من عنده علم الکتاب» می دانست. در دانش های معقول و منقول، رموز تصوف و حکمت و خواب گزاری نیز شهرت فراوان داشت و پیروانش برای او جایگاهی خداگونه قائل بودند. عمادالدین نسیمی و علی الاعلی از شاگردان و خلفای او بودند. فضل الله پس از آن که امیرتیمور را به آیین خود دعوت کرد و او نپذیرفت، مدتی در شروان زندانی شد و سرانجام به فرمان تیمور و به دست پسرش، میران شاه، و به فتوای علمای آن روزگار به قتل رسید. از آثارش: جاودان نامه/جاودان کبیر، به نثر فارسی و بخش هایی به عربی یا لهجۀ استرآبادی که تفسیری نو از قرآن است؛ نوم نامه به فارسی آمیخته با گویش استرآبادی که در آن خواب های خود را با بیان تاریخ و محلّ دیدن رؤیا آورده است؛ انفس و آفاق به فارسی؛ عرف نامه؛ محبت نامه؛ مثنوی عرش نامهو دیوان شعر.