استان گلستان

گلستان نام جدیدی برای یک سرزمین تاریخی است که در طول تاریخ و تا سده هفتم هجری به نام ایالت گرگان و از آن پس تا آغاز سده دهم به نام استرآباد و در نوشته های دوران اولیه اسلامی به نام ( جرجان ) و از اسفند ۱۳۱۶ گرگان نامیده شده است. این استان تا سال ۱۳۷۶ بخشی از استان مازندران بود، اما در آن سال به صورت استانی مستقل به نام استان گلستان درآمد و شهرستان گرگان به عنوان مرکز آن برگزیده شد. بیشتر شهرهای کنونی استان گلستان از قدمت چندانی برخوردار نیستند و از بزرگ شدن روستاها به وجود آمده اند و به عبارتی روستاشهر به شمار می آیند. با این همه، شهرهای رامیان مینودشت ؛گرگان و گنبدکاووس و گمیش تپه ریشهٔ تاریخی دارند. روستاهای استان گلستان به صورت متمرکز و نزدیک به هم هستند. این روستاها در راستای جاده ها و رودها به صورت طولی و در بخش های کوهستانی به صورت پلکانی هستند.
پیشینه تاریخی این سرزمین به ۷ هزار سال پیش و در غار کیارام واقع در روستای فرنگ بخش گالیکش به دوران پارینه سنگی برمی گردد. پژوهش های تازه نشان داده است که منطقهٔ گرگان از ۶ هزار سال پیش فرهنگ پیش از آریایی ها را در خود جای داده بوده است؛ کهن ترین آثار دورهٔ نوسنگی ایران از غار کمربند و غار هوتو در نزدیکی بهشهر پیدا شده است. این آثار از آشنایی مردمان آن زمان به سفالگری، هنر بافتن، اهلی کردن جانورانی مانند بز کوهی و ساخت ابزارهای سنگی صیقلی حکایت دارد. کاوش های تورنگ تپه، در نزدیکی گرگان، نیز نشان داده است که این منطقه روستاهای پرجمعیت، سفالگری انبوه و شبکهٔ آبیاری کشاورزی داشته است و دیرینگی آن دست کم به اندازهٔ شهر سوخته در سیستان است. نام این سرزمین در سنگ نوشته های هخامنشی، از جمله سنگ نوشتهٔ داریوش در بیستون، به صورت ورگانه و در نوشته های پهلوی به صورت گورکان آمده است. واژهٔ وُرگ در زبان طبری و پهلوی به معنای گرگ است.
( همچنین واژه گراز از دگرگونش وُراز پدید آمده. )
تاریخ نگاران یونانی از آن با نام هیرکانی یاد کرده اند. ویشتاسپ پدر داریوش هخامنشی، زمانی ساتراپ این منطقه بوده است. اسب سواران گرگانی همواره مورد توجه هخامنشی ها بودند. گرگان کنونی تا سال ۱۳۱۶ «اَستَرآباد» یا «استرآباد» نام داشت. واژهٔ استرآباد از دو لفظ «استر» و «آباد» تشکیل شده است. استر یا استار در زبان طبری به معنای ستاره است؛ در حالی که همین واژه در زبان فارسی معنای قاطر می دهد. می گویند شهر باستانی استرآباد را خشایارشا به یادبود زن یهودی خود، که او را استر ( ستاره ) نام نهاده بود، ساخت. در زمان اردوان دوم اشکانی ( ۱۲۸–۱۲۴ پیش از میلاد ) هیرکانی و کارمانیا ( کرمان ) زیر فرمان خاندان گودرز بود و جانشینان گودرز تا سدهٔ دوم پس از میلاد به طور مستقل آن را اداره کردند.