استئوسیت

به مهم ترین و بیشترین گروه سلول های استخوان، استخوان یاخته[ ۱] ، سلول های استخوانی یا استئوسیت ( Osteocyte ) می گویند هرچند دو نوع سلول دیگر به نام های استخوان ساز ( استئوبلاست ) و استخوان کاه ( استئوکلاست ) نیز در استخوان دیده می شوند. [ ۲]
استخوان یک بافت زنده است. رشد می کند، تغذیه می کند، تغییر شکل می دهد و می میرد. در داخل استخوان استئوسیت ها با فاصله از یکدیگر قرار دارند. فاصله بین این سلول ها را ماده ای بنام ماده بین سلولی پر کرده است. این ماده را ماتریکس ( Matrix ) هم می گویند. این ماده یک داربست و شبکه سه بعدی از پروتئین و مواد قندی ( گلیکوپروتئین ) تشکیل شده که روی آن املاح کلسیم رسوب کرده است. املاح کلسیم عمدتاً از جنس هیدروکسی آپاتیت Hydroxyapatite هستند. [ ۳]
طرز قرار گرفتن و ساختمان ماده بین استخوانی نظم خاصی دارد، بطوریکه املاح معدنی آن به شکل تیغه های مدور متحد المرکزی در کنار هم قرار دارند. به این تیغه ها لاملا Lamella می گویند. در مرکز این دوایر متحد المرکز تیغه ای شکل، کانال توخالی وجود دارد که حاوی عروق و اعصاب استخوان است. به این کانال یا مجرا کانال هاورس Haversian canal می گویند. یک مجرای هاورس و ۶–۵ تیغه استخوانی دایره ای که دور آن را گرفته اند یک ساختمان ظریف را درست می کند که به آن سامانه هاورس Haversian system می گویند. [ ۴]
استئوسیت ها سلول هایی ستاره ای شکل اند و دو هسته بیضی و پر از کروماتین دارند. این سلولها اغلب در استخوانهای بالغ یافت می شوند. هر استئوسیت در پیرامون خود لاکونا دارد. برای جلوگیری از مرگ سلولی، استئوسیت ها توسط زواید بسیار ظریف سیتوپلاسمی به یکدیگر مرتبط هستند. این زایده ها در نقل و انتقال یونها، مواد غذایی و هورمونها نقش اساسی دارند. استخوان یاخته هایی که در نواحی عمیق یا پیر بافت استخوانی قرار دارند دارای شبکه آندوپلاسمی ناصاف و دستگاه گلژی کمتری هستند.
تا زمانی که صدمه ای به استخوان وارد نشود، استخوان یاخته ها تقسیم نمی شوند. با ایجاد ضایعه، تقسیمات سلولها آغاز می شود. تعدادی از آن ها به صورت استئوبلاست، ماده زمینه ای بی شکل را می سازند و خود به استئوسیت تبدیل می شوند برخی دیگر به صورت یاخته های اجدادی استخوان باقی می مانند. استخوان یاخته ها را می توان نوعی استئوبلاست بازنشسته شده نامید. طول عمر برخی استئوسیتها تا پایان حیات است.