اساطیر مندایی

اساطیر مندایی جلوه های اساطیری و حماسی و روایت های دینی مندائیان را شامل می شود که متون دینی مندائی ذکر شده اند. دین مندائی با وجود اینکه پیامبران بنی اسرائیلی دارد اما اساطیری مجزا از سنت یهودی داشته و به سنن گنوسی و آئین ها و اعتقادات ایرانی نزدیک تر است.
بنیاد اندیشهٔ مندایی همان ثنویت، یا دو بن نگری است. دو گوهرِ روح و مادّه از آغاز آفرینش با هم در ستیزند. اساطیر مندایی بیشتر دربارۀ اقلیم ازلیِ نور، آفرینش زمین و انسان، و سفر بازگشتِ روح به سرچشمۀ سرزمینِ نور است. [ ۱]
خدای بزرگِ نورانی و روحانی در کیش مندایی، هیی یا حیات اعظم نام دارد که برابرنهادِ زروان در کیش مانی است. او همسری دارد به نام گنزالحیات ( گنج زندگی ) ، که با او در کنار اثراها در بهشت برین که نامش اشخنتا است می زید.
یکی از این اثراها پتاهیل، آفرینندۀ جهان مادی و انسان است. روح علوی را در نهاد انسان می نهند و معرفت را بدو می آموزاند. انسان از طریق همین معرفت است که روح القدس را در می یابد و باید روح را از قفس آزاد کند. زمان و فضا، دیوی و اهریمنی اند. در عین حال، نجات بخشان و راهنمایان آسمانی میان آسمان و زمین تردد می کنند تا دست گیرِ ره روان باشند. [ ۲]
جهان از دید اساطیر مندایی بر سه قسم است. جهان بالا که سرزمین نور است و نامحدود از همه طرف بجز جنوب و مرکز جهان مادی است و به آن آلما دنهورا می گویند که به معنی عالم نور است. در جنوب جهان زیرین قرار دارد که منداییان آن را سینیاویس می نامند. برزخ میان زمین و جهانِ روشنی قرار دارد، و همچون گذرگاهی سخت برای آزمایش ارواحِ نجات یافته است و آن را امشونی کشطا نامیده اند. دیوانی هستند که نگاه بان برزخ اند و گاه پادافراه دهند و آزمون کننده اند. اساطیر مانوی به طرز مشخصی ملهم از اساطیر مندایی می باشد.