ارگنه کن ( اِرگِنِه کُن ) ( به مغولی: Эргүнэ хун ) یک اسطوره آفرینش مغولی - ترکی است. [ ۱] [ ۲]
ارگنه کن یک داستان ترکی یا مغولی است ولی تاریخدانان بر سر اصل و ریشهٔ ترکی یا مغولی بودن واژهٔ ارگنه کن اختلاف نظر دارند. بنا به اعلام دانشکده زبان شناسی زوریکتوف روسیه که در زمینهٔ مردم مغول تبار پژوهش کرده است، ارگنه کُن یک واژهٔ مرکب و ساخته شده از دو واژه است که نخستین واژه رود آرگون نام یک رود در خاستگاه مغولان است و دیگری واژهٔ «کُن» است که کل این واژه در مجموع در زبان مغولی باستان به معنی «سرزمین کوهستانی با شیب تند» می باشد. به عقیده پژوهشهای این دانشکده، امکان ندارد که ریشهٔ این واژه از زبان ترکی باستان باشد بلکه اصل این داستان مغولی بوده و این اسطوره توسط مردم ترک وام گرفته شده است. [ ۳]
فیلسوف قزاق «نعمت کلیمیبوف» با نظر دانشکده روسی مخالف است. طبق پژوهشهای او، این واژه یک تکواژ چندوجهی است و به زبان ترکی باستان تعلق دارد. بنا به گفتهٔ این استاد قزاق، واژهٔ «ارگنه» به معنای گذرگاه کوهستانی و واژه «کُن» به معنای کمپ یا سکونتگاه است که در مجموع اینگونه معنی می گردد که واژه ارگنه کن به معنای «سکونتگاه کوهستانی» یا «کمپ کوهستانی» است. [ ۳]
در نسخهٔ مغولی این اسطوره، ارگنه کُن یک مکان کوهستانی است که اجداد مغولان یعنی دو سرکرده «نوکوز» و «کیان» که به ترتیب پسرعمو و پسر خان دوم مغول بودند پس از شکست خوردن در جنگ در برابر سپاه چین، به همراه قوم خود به سمت غرب فرار کرده و به ارگنه کن مهاجرت کردند. در آن مکان به مدت ۴۰۰ سال زاد و ولد کردند. در این چهارصد سال شمار آنها بسیار زیاد می شود و قبیله ای که از نسل کیان بود با نام کایاد و قبیلهٔ نسل نوکوز با نام نوکوزلِر به معنی «نوکوزها» شناخته می شدند. پس از گذشت ۴۰۰ سال قبایل مغول تصمیم می گیرند به سرزمین مادری خود بازگردند ولی نمی توانند ردپای آهوها را پیدا کنند و در همان کوه های آسیای مرکزی ماندگار می شوند. چندی بعد یکی از آهنگران حین کار کردن صخره ای را می شکافد که پشت آن سرزمین بزرگی مشاهده می شود که شترها با بارهایشان درحال عبور هستند. بخشی از این روایت به صورت ناقص در کتاب جامع التواریخ اثر رشیدالدین فضل الله همدانی ذکر شده است و یک افسانهٔ حماسی مشهور در میان مردمان مغول می باشد. [ ۱] [ ۴] [ ۵] [ ۶] در داستان مغولی، این قبایل ۷۰ گاو و اسب را سر بریدند تا غذا را برای قبیله فراهم کنند، سپس درختان بسیاری را قطع کردند تا هیزم لازم برای آهنگران را فراهم کنند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفارگنه کن یک داستان ترکی یا مغولی است ولی تاریخدانان بر سر اصل و ریشهٔ ترکی یا مغولی بودن واژهٔ ارگنه کن اختلاف نظر دارند. بنا به اعلام دانشکده زبان شناسی زوریکتوف روسیه که در زمینهٔ مردم مغول تبار پژوهش کرده است، ارگنه کُن یک واژهٔ مرکب و ساخته شده از دو واژه است که نخستین واژه رود آرگون نام یک رود در خاستگاه مغولان است و دیگری واژهٔ «کُن» است که کل این واژه در مجموع در زبان مغولی باستان به معنی «سرزمین کوهستانی با شیب تند» می باشد. به عقیده پژوهشهای این دانشکده، امکان ندارد که ریشهٔ این واژه از زبان ترکی باستان باشد بلکه اصل این داستان مغولی بوده و این اسطوره توسط مردم ترک وام گرفته شده است. [ ۳]
فیلسوف قزاق «نعمت کلیمیبوف» با نظر دانشکده روسی مخالف است. طبق پژوهشهای او، این واژه یک تکواژ چندوجهی است و به زبان ترکی باستان تعلق دارد. بنا به گفتهٔ این استاد قزاق، واژهٔ «ارگنه» به معنای گذرگاه کوهستانی و واژه «کُن» به معنای کمپ یا سکونتگاه است که در مجموع اینگونه معنی می گردد که واژه ارگنه کن به معنای «سکونتگاه کوهستانی» یا «کمپ کوهستانی» است. [ ۳]
در نسخهٔ مغولی این اسطوره، ارگنه کُن یک مکان کوهستانی است که اجداد مغولان یعنی دو سرکرده «نوکوز» و «کیان» که به ترتیب پسرعمو و پسر خان دوم مغول بودند پس از شکست خوردن در جنگ در برابر سپاه چین، به همراه قوم خود به سمت غرب فرار کرده و به ارگنه کن مهاجرت کردند. در آن مکان به مدت ۴۰۰ سال زاد و ولد کردند. در این چهارصد سال شمار آنها بسیار زیاد می شود و قبیله ای که از نسل کیان بود با نام کایاد و قبیلهٔ نسل نوکوز با نام نوکوزلِر به معنی «نوکوزها» شناخته می شدند. پس از گذشت ۴۰۰ سال قبایل مغول تصمیم می گیرند به سرزمین مادری خود بازگردند ولی نمی توانند ردپای آهوها را پیدا کنند و در همان کوه های آسیای مرکزی ماندگار می شوند. چندی بعد یکی از آهنگران حین کار کردن صخره ای را می شکافد که پشت آن سرزمین بزرگی مشاهده می شود که شترها با بارهایشان درحال عبور هستند. بخشی از این روایت به صورت ناقص در کتاب جامع التواریخ اثر رشیدالدین فضل الله همدانی ذکر شده است و یک افسانهٔ حماسی مشهور در میان مردمان مغول می باشد. [ ۱] [ ۴] [ ۵] [ ۶] در داستان مغولی، این قبایل ۷۰ گاو و اسب را سر بریدند تا غذا را برای قبیله فراهم کنند، سپس درختان بسیاری را قطع کردند تا هیزم لازم برای آهنگران را فراهم کنند.
wiki: ارگنه کن