ارومیه

نام یکی از پیامبران بنی اسرائیل هم ارمیا ( یرمیا ) بوده است!
نام دریاچه مقدسی در آذربایجان غربی است که زمانی به جهت سلطنت رضا خان به رضاییه هم معروف شده بود و در شاهنامه و برخی مَآخذ کُهَن از جمله اوستا:
چیچِست ( در بعضی نُسَخ، خَنجَست با تحریف ) و چئچِست نامیده شده است.
چیچِست: واژه اوستایی ( caēcastahe )
شایسته، پسندیده، نیکو - والا، گرانمایه، ارزنده، شکوهمند -
تابناک، فروزان، درخشنده، نورانی
برپایه داستان کُهَن ( اساطیری ) ، آب دریاچه گرم و شور و از آسیب جانوران موذی و اهریمنی در امان است؛سرچشمه آن به دریای فراخکرت ( وَرکَش ) پیوسته است و در آن، باد سرد نیست و در کنارش کوه اَسنَوَند قرار دارد و در آن آذرگُشَسپ پیروزمند ( آتشکده ) واقع است.
وَرجاوَندی ( تقدس ) این دریاچه، بیشتر به این خاطر است که محلِّ تولد زردُشت ( زرتُشت، آشو زَرتُشت ) پیامبر ایرانی که مَزدَیَسنا را بنیان گذاشت
( ولی به نظر برخی دانشمندان محلِّ زردشت در شرق ایران"خوارزم، خراسان" است؛چون، زبان زردشت اوستایی بود و هیچ نشانی از زبان مادی و فارسی باستان در آن دیده نمی شد )
به روایت شاهنامه: در نبرد های پیاپی، پیران ویسه کشته شد و افراسیاب زخم برداشت و به گَنگدِژ ( نام قلعه ای در شهر بابل ) گریخت و در آذرگُشَسپ آرزوی پیروزی کرد ولی هوم، عابد و پارسای معروف غار بَردَع ( نام شهری در قفقاز ) افراسیاب را دستگیر کرد، اما افراسیاب با حیله و نیرنگ مؤفق به فرار شد و خود را در دریای چیچِست افکند و در آب پنهان شد.
هوم به گودرز که به جست و جوی افراسیاب آمده بود می گوید:
درین آبِ چیچِست پنهان شده ست / بگفتم تو را راست چونان که هست
گودرز این خبر را به کاووس و کیخسرو رسانید و آن ها با تدبیر، افراسیاب را از این دریاچه بیرون کشیدند و کیخسرو به انتقام خون پدرش ( سیاووش ) افراسیاب را کُشت.
به شمشیر هندی بزد گردنش / به خاک اندر افکند تا ری تنش
بخشی از بند 18 دُرُواسپ ( گوش ) یشت:
yatha azem bandayeni
mairīm tūirīm frangrasyānem
uta bastem vādhayeni
uta bastem upanayeni
bastem kavōish haosravanghahe
janāt tem kava haosrava
pasne varōish caēcastahe
jafrahe uruyāpahe
puthrō kaēna syāvarshānāi
zūrō - jatahe narahe
akhraērathaheca naravahe
معنی: تا افراسیاب یا تَبار فرنگیس ( نام دختر افرسیاب و همسر سیاوش ) قاتل تورانی را ببندم، تا او را در بند بِکِشَم، تا او را در بند نزد شاه هوسرَوَه ( کیخسرو ) بیاورم، تا شاه هوسرَوَه ( کیخسرو ) او را در پشت دریاچه عمیق آب های شور، دریاچه چیچِست ( دریاچه ارومیه ) بِکُشت تا خون خواهی سیاوش را بگیرد. پدر سیاوش مرد ( جدّ سیاووش، کیکاووس ) و اَغریرَث نیمه مرد یا نامرد ( اَغریرَد، بردار افراسیاب که به فرنود همراهی با ایرانیان به دست او کشته شد! )
احمد شاملو در شعر زیر به سوابق ارومیه توجه ویژه کرده است:
لبخنده های مغموم،
فشردگی غضب آلود لبها شد.
من خفته بودم، ارومیۀ گریان خاموش ماند و
در سکوت، به غلغلۀ دوردست گوش فرا داد.
من عشقهایم را می شمردم.
تک تیری غریو کشان از خاموشی ویرانۀ برج زرتشت بیرون جست.
من به جای دیگر می نگریستم.
این موضوع با کمک از کتاب فرهنگ اساطیر و داستان واره ها: نوشته دکتر محمّدجعفر یاحقی برگرفته شده است!