ارز فیات یا همان پول بدون پشتوانه ( Fiat Currency ) ، واحد پولی کشورهاست. فیات ( Fiat ) یک واژه با ریشه ی لاتین و به معنای �باید بشود� یا �بگذار بشود� است. ارز فیات هیچ ارزش فیزیکی ندارد و یک تکه کاغذ یا سکه است. این ارزها که همان اسکناس ها و سکه های رایج امروزی هستند؛ در سراسر جهان برای مبادلات اقتصادی، تجاری، خرید و فروش کالا و سرمایه گذاری استفاده می شوند. این ارز جایگزینی برای استاندارد طلا و پول کالایی ( کالایی اقتصادی که به جای پول استفاده می شود ) است. مهم ترین مشکلی که ارزهای فیات دارند، امکان چاپ بدون محدودیت آن هاست که منجر به تولید بی رویه و افزایش تورم می شود. دلار آمریکا، پوند انگلستان و ریال ایران، مثال هایی از ارز فیات هستند.
... [مشاهده متن کامل]
ارز فیات برخلاف باورهای رایج مردم که تصور می کنند پشتوانه ی آن طلا و نقره موجود در خزانه داری هر کشور است؛ پشتوانه ای ندارد. اعتبار این پول بسته به ثبات اقتصادی کشور مربوطه و میزان عرضه و تقاضای مردمی است که از آن استفاده می کنند. می توان گفت این ارزها اعتبار خود را از دولت چاپ کننده ی آن می گیرند.
برای مثال دلار آمریکا به عنوان یک نمونه ارز فیات برجسته، پشتوانه ای ندارد و اگر مردم آمریکا به هر دلیلی تصمیم بگیرند دلار را معامله نکنند، ارزش آن سقوط خواهد کرد. یک نمونه بسیار مشهور دیگر کاهش ارزش پول محلی زیمباوه و به وجود آمدن ابرتورم است. به طوری که مردم برای خرید یک کالای معمولی مجبور به حمل کیسه های اسکناس بودند یا حتی برخی از مردم با اسکناس ها صنایع دستی درست می کنند و می فروختند.
مزایای استفاده از ارز فیات
هر چند در مورد برخی ویژگی های ارز فیات در بین اقتصاددانان اختلاف نظرهایی وجود دارد اما در حالت کلی می توان به موارد زیر به عنوان مزایای ارز فیات اشاره کرد:
- کمیاب نمی شود: پول های کالایی یا ذخایر طلا که در سیستم های استاندارد طلا مورد استفاده قرار می گیرند، به دلیل اینکه کالا و شئ هستند؛ ممکن است در برهه های زمانی خاص نایاب یا کمیاب شوند. اما پول های فیات را می توان به راحتی و بدون محدودیت تولید کرد.
- کم هزینه است: چاپ پول های کاغذی بدون پشتوانه بسیار کم هزینه تر از ذخیره ی طلا است. همچنین تولید این پول از پول های کالایی نیز هزینه ی کم تری دارد.
- انعطاف پذیر است: همان طور که قبل تر هم توضیح دادیم؛ دولت ها و بانک های مرکزی در مواقع خاص و در زمان بحران های اقتصادی می توانند روی ارزش پول فیات تاثیر بگذارند.
- در مبادلات بین المللی کاربردی است: به دلیل آن که بیشتر کشورهای دنیا این پول ها را به رسمیت می شناسند و فعالیت های اقتصادی خود را با ارز فیات انجام می دهند؛ مبادلات بین المللی با آن ها آسان تر است.
- ذخیره کردن آن آسان تر است: پول های کالایی یا ذخایر طلا و نقره در سیستم های استاندارد طلا، نیاز به مکانی امن و مطمئن برای حفظ و نگه داری دارند. ذخیره ی طلا به عنوان پشتوانه ی پول ملی یک کشور ( خزانه ملی ) نیاز به یک سیستم پیچیده ی امنیتی دارد. اما پول های کاغذی جا و هزینه ی کم تری نسبت به این ذخایر برای حفظ و نگه داری نیاز دارند.
معایب استفاده از ارز فیات:
دو مورد که به عنوان معایب استفاده از ارز فیات می تواند به شمار رود عبارت است از:
- ایجاد تورم: به دلیل آن که این پول ها را می توان به صورت نامحدود چاپ و تولید کرد؛ امکان ایجاد تورم از این طریق همیشه وجود دارد.
- پیشینه بد: چندین حکومت و دولت تا کنون با اتکا به ارزهای فیات و تولید بیش از حد آن سرانجام به ورشکستگی اقتصادی و یا از دست دادن قدرت رسیده اند. ( ورشکستگی دولت زیمباوه در قرن بیست و یکم )
... [مشاهده متن کامل]
ارز فیات برخلاف باورهای رایج مردم که تصور می کنند پشتوانه ی آن طلا و نقره موجود در خزانه داری هر کشور است؛ پشتوانه ای ندارد. اعتبار این پول بسته به ثبات اقتصادی کشور مربوطه و میزان عرضه و تقاضای مردمی است که از آن استفاده می کنند. می توان گفت این ارزها اعتبار خود را از دولت چاپ کننده ی آن می گیرند.
برای مثال دلار آمریکا به عنوان یک نمونه ارز فیات برجسته، پشتوانه ای ندارد و اگر مردم آمریکا به هر دلیلی تصمیم بگیرند دلار را معامله نکنند، ارزش آن سقوط خواهد کرد. یک نمونه بسیار مشهور دیگر کاهش ارزش پول محلی زیمباوه و به وجود آمدن ابرتورم است. به طوری که مردم برای خرید یک کالای معمولی مجبور به حمل کیسه های اسکناس بودند یا حتی برخی از مردم با اسکناس ها صنایع دستی درست می کنند و می فروختند.
مزایای استفاده از ارز فیات
هر چند در مورد برخی ویژگی های ارز فیات در بین اقتصاددانان اختلاف نظرهایی وجود دارد اما در حالت کلی می توان به موارد زیر به عنوان مزایای ارز فیات اشاره کرد:
- کمیاب نمی شود: پول های کالایی یا ذخایر طلا که در سیستم های استاندارد طلا مورد استفاده قرار می گیرند، به دلیل اینکه کالا و شئ هستند؛ ممکن است در برهه های زمانی خاص نایاب یا کمیاب شوند. اما پول های فیات را می توان به راحتی و بدون محدودیت تولید کرد.
- کم هزینه است: چاپ پول های کاغذی بدون پشتوانه بسیار کم هزینه تر از ذخیره ی طلا است. همچنین تولید این پول از پول های کالایی نیز هزینه ی کم تری دارد.
- انعطاف پذیر است: همان طور که قبل تر هم توضیح دادیم؛ دولت ها و بانک های مرکزی در مواقع خاص و در زمان بحران های اقتصادی می توانند روی ارزش پول فیات تاثیر بگذارند.
- در مبادلات بین المللی کاربردی است: به دلیل آن که بیشتر کشورهای دنیا این پول ها را به رسمیت می شناسند و فعالیت های اقتصادی خود را با ارز فیات انجام می دهند؛ مبادلات بین المللی با آن ها آسان تر است.
- ذخیره کردن آن آسان تر است: پول های کالایی یا ذخایر طلا و نقره در سیستم های استاندارد طلا، نیاز به مکانی امن و مطمئن برای حفظ و نگه داری دارند. ذخیره ی طلا به عنوان پشتوانه ی پول ملی یک کشور ( خزانه ملی ) نیاز به یک سیستم پیچیده ی امنیتی دارد. اما پول های کاغذی جا و هزینه ی کم تری نسبت به این ذخایر برای حفظ و نگه داری نیاز دارند.
معایب استفاده از ارز فیات:
دو مورد که به عنوان معایب استفاده از ارز فیات می تواند به شمار رود عبارت است از:
- ایجاد تورم: به دلیل آن که این پول ها را می توان به صورت نامحدود چاپ و تولید کرد؛ امکان ایجاد تورم از این طریق همیشه وجود دارد.
- پیشینه بد: چندین حکومت و دولت تا کنون با اتکا به ارزهای فیات و تولید بیش از حد آن سرانجام به ورشکستگی اقتصادی و یا از دست دادن قدرت رسیده اند. ( ورشکستگی دولت زیمباوه در قرن بیست و یکم )