اردوکشی نادرشاه به میان رودان در ۱۷۳۲–۱۷۳۳ میلادی یک عملیات نظامی به رهبری نادر در آخرین سال های حکومت صفوی بود. پس از اردوکشی ناموفق شاه تهماسپ دوم به غرب ایران و شکست در برابر عثمانیان، نادر وی را از پادشاهی ایران خلع کرد و پسر خردسالش، عباس سوم را بر تخت نشاند. با شکست شاه تهامسپ در نبرد با عثمانی، نفوذ قسطنطنیه در قفقاز افزایش یافته بود و نادر حالا برای تضعیف آنان، تصمیم به لشکرکشی به عراق گرفت و بدین گونه جنگ میان ایران و عثمانی در منطقه بین النهرین از سر گرفته شد.
... [مشاهده متن کامل]
نادر با وجود پیروزی هایی که در نبردهای خود در جریان این اردوکشی داشت، به خصوص در نبرد آق دربند که ارتش عثمانی را به کل از بین برد، اما نتوانست به یک پیروزی نهایی در جنگ دست پیدا کند. گرچه ورود به بغداد ناتمام ماند، اما تلاش های ایران برای فتح شهر در سال های بعد و تا پایان دوران نادر ادامه پیدا کرد. اردوکشی نادر به قفقاز که دو سال پس از این اتفاق روی داد، در نهایت با پیروزی نهایی ایران در این جنگ و بیرون راندن عثمانیان از تمامی سرزمین های ایرانِ صفوی انجامید. با این حال نادر به دلیل قیام فزاینده ای در جنوب فارس که نیاز به توجه فوری وی داشت، نتوانست فتح چشمگیر خود را دنبال کند؛ بنابراین، بغداد باز هم از افتادن به دست فارسی نجات یافت. این مبارزات انتخاباتی در مورد سرنوشت جنگ تصمیم نگرفت، اما صحنه ای برای مبارزات نادر برای قفقاز در سال ۱۷۳۵ تعیین کرد که در آن با شکست تکان دهنده عثمانی ها در باغاوارد، استانبول به زانو درآمد.
او ابتدا در ژانویهٔ ۱۷۳۳ م بغداد را محاصره کرد. نادر تصمیم داشت تا با محاصرهٔ بغداد، عثمانی ها را از شهر بیرون کشد یا سختیِ محاصره، آنان را به تسلیم وادارد. احمدپاشا کوشید تا مانع عبورِ نیروهای ایرانی از دِجله شود و محاصرهٔ نادر تکمیل نشود؛ بنابراین توپخانه را در ساحل غربیِ دجله تقویت کرد. نادر تصمیم گرفت از این مانع عبور کند و برای آن با استفاده از تنه های نَخل و مَشک های پرشده از باد، پُلی درست کرد. در ۲ رمضان ۱۱۴۵ ه. ق/۱۵ فوریهٔ ۱۷۳۳ م، نادر با ۲۵۰۰ پیشقراول از پل گذشت و به سوی جنوب حرکت کرد. پل چندان استقامت نداشت و پس از گذشتِ ۱۵۰۰ تن دیگر از پیشقراولان، از هم پاشید. احمدپاشا با شنیدن خبرِ از بین رفتن پل، نیرویی قوی شامل سواره و توپخانه و پیادهٔ یِنی چِری به مقابلهٔ نادر فرستاد. نادر به نیروهای عثمانی حمله کرد و با رسیدن ۱۵۰۰ تنِ دیگری که پس از او از پل گذشته بودند، بر شدتِ حملات افزود. نیروهای عثمانی توپخانه را رها و عقب نشینی کردند. اکنون محاصرهٔ بغداد تنگ تر، و ۲۷۰۰ برج در اطراف بغداد برپا شد. نیروهای نادر شامل ۸۰٬۰۰۰ سوار و ۲۰٬۰۰۰ پیاده بودند اما توپِ سنگینِ کافی نداشتند تا دیوار بغداد را بکوبند. ازاین رو نادر تصمیم گرفت تا با ادامهٔ محاصره، ساکنانِ بغداد از گرسنگی تسلیم شوند. سپاهیان نادر شهرهای سامَرّا، نَجَف، کربلا، حِلّه و دیگر شهرهای اطراف را تصرف کردند و تعدادی نیز به بَصره رفتند تا به قبایلِ شورشیِ عرب در برابر عثمانی ها یاری رسانند. نوروز در شمالِ بغداد گذشت و هم زمان قحطی در بغداد بروز کرد. احمد پاشا به مدت کوتاهی تحتِ محاصره قرار گرفت. او در پایان ماهِ محرم ۱۱۴۶ ه. ق/۱۳ ژوئیهٔ ۱۷۳۳ م، برای مذاکره اقدام کرد و قرار گذاشت درصورت نرسیدنِ نیروهای عثمانی تا چهار هفتهٔ بعد، بغداد را تسلیم کند. اما چند روز پس از آن خبر نزدیک شدن توپال عثمان پاشا با ۸۰٬۰۰۰ سرباز و ۶۰ قبضه توپ رسید. نادر پیکی با پیامی تند نزد او فرستاد اما او پیک را زندانی کرد و پاسخ نادر را هم نداد. احمدپاشا قبل از اینکه نیروهای عثمانی تحت فرماندهیِ توپال عثمان پاشا به شهر نزدیک شوند، پیروز شد. نادر ۱۲۰۰۰ سرباز را به فرماندهی محمدخان بلوچ بر محاصرهٔ بغداد باقی گذاشت و با دیگر نیروهای خویش به مقابله با توپال عثمان رفت. در ۷ صفر ۱۱۴۶ ه. ق/۱۹ ژوئیهٔ ۱۷۳۳ م، نبرد آغاز شد و سرانجام پس از ساعت ها جنگیدن، سپاهیانِ نادر شکست خوردند و عقب نشستند. نادر در این نبرد ۳۰٬۰۰۰ تن از نیروهایش را از دست داد. عثمانی ها نیز ۲۰٬۰۰۰ نیرو از دست دادند. پس از رسیدن خبرِ شکستِ نیروهای نادر به احمدپاشا، وی به نیروهای ایرانی محاصره کنندهٔ بغداد حمله بُرد. تعدادی همراه با محمدخان بلوچ گریختند اما بیشترشان کشته یا اسیر شدند. نادر در رجب ۱۱۴۶ ه. ق/دسامبر ۱۷۳۳ م با احمد پاشا پیمانِ جدیدی را امضا کرد.
... [مشاهده متن کامل]
نادر با وجود پیروزی هایی که در نبردهای خود در جریان این اردوکشی داشت، به خصوص در نبرد آق دربند که ارتش عثمانی را به کل از بین برد، اما نتوانست به یک پیروزی نهایی در جنگ دست پیدا کند. گرچه ورود به بغداد ناتمام ماند، اما تلاش های ایران برای فتح شهر در سال های بعد و تا پایان دوران نادر ادامه پیدا کرد. اردوکشی نادر به قفقاز که دو سال پس از این اتفاق روی داد، در نهایت با پیروزی نهایی ایران در این جنگ و بیرون راندن عثمانیان از تمامی سرزمین های ایرانِ صفوی انجامید. با این حال نادر به دلیل قیام فزاینده ای در جنوب فارس که نیاز به توجه فوری وی داشت، نتوانست فتح چشمگیر خود را دنبال کند؛ بنابراین، بغداد باز هم از افتادن به دست فارسی نجات یافت. این مبارزات انتخاباتی در مورد سرنوشت جنگ تصمیم نگرفت، اما صحنه ای برای مبارزات نادر برای قفقاز در سال ۱۷۳۵ تعیین کرد که در آن با شکست تکان دهنده عثمانی ها در باغاوارد، استانبول به زانو درآمد.
او ابتدا در ژانویهٔ ۱۷۳۳ م بغداد را محاصره کرد. نادر تصمیم داشت تا با محاصرهٔ بغداد، عثمانی ها را از شهر بیرون کشد یا سختیِ محاصره، آنان را به تسلیم وادارد. احمدپاشا کوشید تا مانع عبورِ نیروهای ایرانی از دِجله شود و محاصرهٔ نادر تکمیل نشود؛ بنابراین توپخانه را در ساحل غربیِ دجله تقویت کرد. نادر تصمیم گرفت از این مانع عبور کند و برای آن با استفاده از تنه های نَخل و مَشک های پرشده از باد، پُلی درست کرد. در ۲ رمضان ۱۱۴۵ ه. ق/۱۵ فوریهٔ ۱۷۳۳ م، نادر با ۲۵۰۰ پیشقراول از پل گذشت و به سوی جنوب حرکت کرد. پل چندان استقامت نداشت و پس از گذشتِ ۱۵۰۰ تن دیگر از پیشقراولان، از هم پاشید. احمدپاشا با شنیدن خبرِ از بین رفتن پل، نیرویی قوی شامل سواره و توپخانه و پیادهٔ یِنی چِری به مقابلهٔ نادر فرستاد. نادر به نیروهای عثمانی حمله کرد و با رسیدن ۱۵۰۰ تنِ دیگری که پس از او از پل گذشته بودند، بر شدتِ حملات افزود. نیروهای عثمانی توپخانه را رها و عقب نشینی کردند. اکنون محاصرهٔ بغداد تنگ تر، و ۲۷۰۰ برج در اطراف بغداد برپا شد. نیروهای نادر شامل ۸۰٬۰۰۰ سوار و ۲۰٬۰۰۰ پیاده بودند اما توپِ سنگینِ کافی نداشتند تا دیوار بغداد را بکوبند. ازاین رو نادر تصمیم گرفت تا با ادامهٔ محاصره، ساکنانِ بغداد از گرسنگی تسلیم شوند. سپاهیان نادر شهرهای سامَرّا، نَجَف، کربلا، حِلّه و دیگر شهرهای اطراف را تصرف کردند و تعدادی نیز به بَصره رفتند تا به قبایلِ شورشیِ عرب در برابر عثمانی ها یاری رسانند. نوروز در شمالِ بغداد گذشت و هم زمان قحطی در بغداد بروز کرد. احمد پاشا به مدت کوتاهی تحتِ محاصره قرار گرفت. او در پایان ماهِ محرم ۱۱۴۶ ه. ق/۱۳ ژوئیهٔ ۱۷۳۳ م، برای مذاکره اقدام کرد و قرار گذاشت درصورت نرسیدنِ نیروهای عثمانی تا چهار هفتهٔ بعد، بغداد را تسلیم کند. اما چند روز پس از آن خبر نزدیک شدن توپال عثمان پاشا با ۸۰٬۰۰۰ سرباز و ۶۰ قبضه توپ رسید. نادر پیکی با پیامی تند نزد او فرستاد اما او پیک را زندانی کرد و پاسخ نادر را هم نداد. احمدپاشا قبل از اینکه نیروهای عثمانی تحت فرماندهیِ توپال عثمان پاشا به شهر نزدیک شوند، پیروز شد. نادر ۱۲۰۰۰ سرباز را به فرماندهی محمدخان بلوچ بر محاصرهٔ بغداد باقی گذاشت و با دیگر نیروهای خویش به مقابله با توپال عثمان رفت. در ۷ صفر ۱۱۴۶ ه. ق/۱۹ ژوئیهٔ ۱۷۳۳ م، نبرد آغاز شد و سرانجام پس از ساعت ها جنگیدن، سپاهیانِ نادر شکست خوردند و عقب نشستند. نادر در این نبرد ۳۰٬۰۰۰ تن از نیروهایش را از دست داد. عثمانی ها نیز ۲۰٬۰۰۰ نیرو از دست دادند. پس از رسیدن خبرِ شکستِ نیروهای نادر به احمدپاشا، وی به نیروهای ایرانی محاصره کنندهٔ بغداد حمله بُرد. تعدادی همراه با محمدخان بلوچ گریختند اما بیشترشان کشته یا اسیر شدند. نادر در رجب ۱۱۴۶ ه. ق/دسامبر ۱۷۳۳ م با احمد پاشا پیمانِ جدیدی را امضا کرد.
