اردبیل، شهر
اردبیل، شهر
مرکز اداری استان و شهرستان اردبیل. با ارتفاع ۱,۳۱۰ متر، در دشتی در ۳۸۹کیلومتری شمال غربی تهران، کنار بالغلی چای و کوه پایۀ شرقی سبلان، سر راه تبریز به آستارا و خلخال به مشگین شهر و گرمی، قرار دارد. اقلیم آن معتدل مایل به سرد و نیمه خشک و جمعیت آن ۴۱۸,۲۶۲ نفر است (۱۳۸۵). لفظ اردبیل از دو واژۀ اَرتا، به معنای درستی و قداست، و ویل، به مفهوم شهر، ترکیب یافته است. از شهرهای کهن ایران است و به روایت شاهنامه دژِ بهمن در نزدیکی آن بوده و کیخسرو آتشکدۀ آذرگشسب را در آن بنا نهاده است. فیروز، شاهنشاه ساسانی (۴۴۵ـ۴۸۳م)، آن را بنا نهاد، ولی برخی از مورخان، ساختمان آن را به روزگار اشکانیان منسوب می دانند. در دورۀ ساسانیان پایتختِ آذربایجان بود. در ۲۲ق به دست مسلمانان فتح شد و فاتحان عرب حکمران آن شدند. در اوایل قرن ۲ق، اقوام خزر به آن جا حمله کردند و بابک خرم دین، از اواخر قرن ۲ و اوایل قرن۳ق، آن را از تصرف خلفای عباسی خارج کرد. مغولان در ۵۹۸ش، اردبیل را تصرف و ویران کردند. در زمان شیخ صفی الدین، بار دیگر، رونق گرفت و شاه عباس اول صفوی در عمران و آبادانی آن کوشید و به شهر اردبیل، به ویژه آرامگاه نیاکان خود، اهمیت و قداست خاصی بخشید و خود شخصاً در مراسمی که در اردبیل برگزار می شد، شرکت می کرد. مدت کوتاهی پس از فروپاشی صفویان به تصرف عثمانی ها درآمد (۱۱۴۰ق). سه سال بعد نادرشاه افشار آنان را از اردبیل و آذربایجان بیرون راند. ژنرال گاردان فرانسوی در زمان فتحعلی شاه قاجار آن را از نظر نظامی مستحکم کرد و عباس میرزای ولیعهد در آن جا مستقر شد. در جنگ ایران و روس (۱۱۸۱ش) به تصرف روس ها درآمد و تمام اشیای قیمتی آن، که زیوربخش آرامگاه شیخ صفی الدین و دیگر مقابر بود، به تاراج رفت و تا زمان انقلاب مشروطه رونق چندانی نیافت. پس از انقلاب مشروطه، رضاشاه پهلوی آن را تجدید بنا کرد و خیابان ها و ساختمان های جدیدی در آن جا بنا نهاد و از آن به بعد، به مرور روبه عمران و توسعه گذارد و در ۱۳۷۷، به مرکزیت اداری استان اردبیل برگزیده شد. برخی از اماکن تاریخی این شهر عبارت اند از بقعۀ شیخ صفی الدین، حرم خانه و آرامگاه شاه اسماعیل اول، مقبرۀ شیخ جبرائیل پدر شیخ صفی الدین، ویرانۀ آتشکدۀ ساسانیان، مسجد سلجوقیان، آرامگاه سلطان حیدر، و آرامگاه چند تن دیگر از بزرگان صفویه.
اردبیل، شهر
مرکز اداری استان و شهرستان اردبیل. با ارتفاع ۱,۳۱۰ متر، در دشتی در ۳۸۹کیلومتری شمال غربی تهران، کنار بالغلی چای و کوه پایۀ شرقی سبلان، سر راه تبریز به آستارا و خلخال به مشگین شهر و گرمی، قرار دارد. اقلیم آن معتدل مایل به سرد و نیمه خشک و جمعیت آن ۴۱۸,۲۶۲ نفر است (۱۳۸۵). لفظ اردبیل از دو واژۀ اَرتا، به معنای درستی و قداست، و ویل، به مفهوم شهر، ترکیب یافته است. از شهرهای کهن ایران است و به روایت شاهنامه دژِ بهمن در نزدیکی آن بوده و کیخسرو آتشکدۀ آذرگشسب را در آن بنا نهاده است. فیروز، شاهنشاه ساسانی (۴۴۵ـ۴۸۳م)، آن را بنا نهاد، ولی برخی از مورخان، ساختمان آن را به روزگار اشکانیان منسوب می دانند. در دورۀ ساسانیان پایتختِ آذربایجان بود. در ۲۲ق به دست مسلمانان فتح شد و فاتحان عرب حکمران آن شدند. در اوایل قرن ۲ق، اقوام خزر به آن جا حمله کردند و بابک خرم دین، از اواخر قرن ۲ و اوایل قرن۳ق، آن را از تصرف خلفای عباسی خارج کرد. مغولان در ۵۹۸ش، اردبیل را تصرف و ویران کردند. در زمان شیخ صفی الدین، بار دیگر، رونق گرفت و شاه عباس اول صفوی در عمران و آبادانی آن کوشید و به شهر اردبیل، به ویژه آرامگاه نیاکان خود، اهمیت و قداست خاصی بخشید و خود شخصاً در مراسمی که در اردبیل برگزار می شد، شرکت می کرد. مدت کوتاهی پس از فروپاشی صفویان به تصرف عثمانی ها درآمد (۱۱۴۰ق). سه سال بعد نادرشاه افشار آنان را از اردبیل و آذربایجان بیرون راند. ژنرال گاردان فرانسوی در زمان فتحعلی شاه قاجار آن را از نظر نظامی مستحکم کرد و عباس میرزای ولیعهد در آن جا مستقر شد. در جنگ ایران و روس (۱۱۸۱ش) به تصرف روس ها درآمد و تمام اشیای قیمتی آن، که زیوربخش آرامگاه شیخ صفی الدین و دیگر مقابر بود، به تاراج رفت و تا زمان انقلاب مشروطه رونق چندانی نیافت. پس از انقلاب مشروطه، رضاشاه پهلوی آن را تجدید بنا کرد و خیابان ها و ساختمان های جدیدی در آن جا بنا نهاد و از آن به بعد، به مرور روبه عمران و توسعه گذارد و در ۱۳۷۷، به مرکزیت اداری استان اردبیل برگزیده شد. برخی از اماکن تاریخی این شهر عبارت اند از بقعۀ شیخ صفی الدین، حرم خانه و آرامگاه شاه اسماعیل اول، مقبرۀ شیخ جبرائیل پدر شیخ صفی الدین، ویرانۀ آتشکدۀ ساسانیان، مسجد سلجوقیان، آرامگاه سلطان حیدر، و آرامگاه چند تن دیگر از بزرگان صفویه.
wikijoo: اردبیل،_شهر