میرزا علی محمّد ( ۱۳۱۲–۱۲۶۰ ) اهلِ آران، متخلّص به بیضائی و شهره به ادیب، که با اسم ادیب بیضائی شناخته می شود، شاعر ایرانی اواخر سدهٔ ۱۳ و اوایل سدهٔ ۱۴ هجری خورشیدی است. محمّدتقی بهار و سعید نفیسی و عبّاس اقبال آشتیانی بیضائی را ستوده و بزرگ داشته اند. با این همه شعرش کمتر منتشر شده است. در واقع قصاید و مراثی ادیب که بخش بزرگ تر دیوانش بوده هنوز منتشر نشده است.
... [مشاهده متن کامل]
پدرِ ادیب، میرزا محمّدرضا، متخلّص به ابنِ روح ( از پسِ تخلّصِ پدرِ خود، روح الامین ) ، نیز شاعر بود، هرچند اغلبِ اشعارش منحصراً مرثیهٔ بزرگانِ اسلام بوده است. ( سروده های ابن روح نزدِ ذکایی بیضایی آرانی بوده و منتشر نشده است ) دلبستگیِ دیگرِ ابن روح برپاییِ مجالسِ تعزیه بوده است. ادیب نیز در این کار دستیارِ پدر می بوده و خود نیز مبدعِ یکی دو دستگاهِ تعزیه شده بوده است. پس از ابن روح دو تن از پسرانش ( میرزا یحیی و حسن ) کارِ تعزیه گردانیِ پدر را تا حوالیِ سالِ ۱۳۳۰ ادامه دادند. پس از آن بخشِ اعظمِ گنجینهٔ نسخه های تعزیهٔ ابن روح را دزد برد.
ادیب بیضائی، که تخلّصش شد نام خانوادگی بازماندگانش، برادر ذکایی بیضایی آرانی، پدر پرتو بیضایی آرانی و عبّاس بیضایی، عموی ادب بیضایی و بهرام بیضایی، عموی پدری نیلوفر بیضایی و پدربزرگ سیاوش بیضایی ( موسیقیدان ) است.
میرزا علی محمد بیضایی آرانی فرزند ملا محمدرضا متخلص به ابن روح، در سال ۱۲۹۹ قمری در قریهٔ آران دیده به جهان گشود. وی خواندن و نوشتن فارسی و خواندن قرآن را نزد پدرش و مقدمات فقه و اصول را نزد ملا محمدباقر آرانی آموخت. سپس به مدرسه سلطانی ( کاشان ) رفت و در درس میرزا فخرالدین نراقی دانش آموزی نمود.
ادیب بیضایی اولین فرد از خانوادهٔ بیضایی بود که بهایی شد. پس از او برخی از برادرهایش از جمله نعمت الله ذکایی بیضایی به دیانت بهایی گرویدند. در اوایل پیدایش مشروطیت، در نتیجه تحرکات اهالی آران و هم دسیسه متنفذین محلی، ناگزیر با خانواده به کاشان کوچید. سپس در عدلیه کاشان مشغول خدمت شد و از آنجا به اداره دارایی منتقل شد و تا پایان زندگی در آن اداره به سر برد.
او از اوایل جوانی شعر می سرود و تخلص خود را شاهر نامیده بود، ولی سپس تر به سفارش ملا محمدباقر آرانی تخلص بیضائی را برگزید. او در گفتن انواع شعر توانا بوده، ولی در سرودن ماده تاریخ و قصیده بسیار هنرمند بوده است.
... [مشاهده متن کامل]
پدرِ ادیب، میرزا محمّدرضا، متخلّص به ابنِ روح ( از پسِ تخلّصِ پدرِ خود، روح الامین ) ، نیز شاعر بود، هرچند اغلبِ اشعارش منحصراً مرثیهٔ بزرگانِ اسلام بوده است. ( سروده های ابن روح نزدِ ذکایی بیضایی آرانی بوده و منتشر نشده است ) دلبستگیِ دیگرِ ابن روح برپاییِ مجالسِ تعزیه بوده است. ادیب نیز در این کار دستیارِ پدر می بوده و خود نیز مبدعِ یکی دو دستگاهِ تعزیه شده بوده است. پس از ابن روح دو تن از پسرانش ( میرزا یحیی و حسن ) کارِ تعزیه گردانیِ پدر را تا حوالیِ سالِ ۱۳۳۰ ادامه دادند. پس از آن بخشِ اعظمِ گنجینهٔ نسخه های تعزیهٔ ابن روح را دزد برد.
ادیب بیضائی، که تخلّصش شد نام خانوادگی بازماندگانش، برادر ذکایی بیضایی آرانی، پدر پرتو بیضایی آرانی و عبّاس بیضایی، عموی ادب بیضایی و بهرام بیضایی، عموی پدری نیلوفر بیضایی و پدربزرگ سیاوش بیضایی ( موسیقیدان ) است.
میرزا علی محمد بیضایی آرانی فرزند ملا محمدرضا متخلص به ابن روح، در سال ۱۲۹۹ قمری در قریهٔ آران دیده به جهان گشود. وی خواندن و نوشتن فارسی و خواندن قرآن را نزد پدرش و مقدمات فقه و اصول را نزد ملا محمدباقر آرانی آموخت. سپس به مدرسه سلطانی ( کاشان ) رفت و در درس میرزا فخرالدین نراقی دانش آموزی نمود.
ادیب بیضایی اولین فرد از خانوادهٔ بیضایی بود که بهایی شد. پس از او برخی از برادرهایش از جمله نعمت الله ذکایی بیضایی به دیانت بهایی گرویدند. در اوایل پیدایش مشروطیت، در نتیجه تحرکات اهالی آران و هم دسیسه متنفذین محلی، ناگزیر با خانواده به کاشان کوچید. سپس در عدلیه کاشان مشغول خدمت شد و از آنجا به اداره دارایی منتقل شد و تا پایان زندگی در آن اداره به سر برد.
او از اوایل جوانی شعر می سرود و تخلص خود را شاهر نامیده بود، ولی سپس تر به سفارش ملا محمدباقر آرانی تخلص بیضائی را برگزید. او در گفتن انواع شعر توانا بوده، ولی در سرودن ماده تاریخ و قصیده بسیار هنرمند بوده است.
