ادوار فقه

[ویکی فقه] علم فقه از دانش‏های ویژه دین مقدس اسلام است که پیدایش آن از سال های نخست ظهور اسلام شروع شده و در طول چهارده قرن، سیر تکاملی خود را طیّ کرده و همچنان پویا و پا بر جا به حیات خویش ادامه می‏دهد.
رسول گرامی اسلام و امامان معصوم علیهم السلام، پایه گذاران علم فقه بودند و پیروان راستین آنان نیز با الهام از روش پیشوایان خود، همواره منادیان فقه و فقاهت و پرچمداران هدایت امت به سرچشمه زلال علوم آل محمد صلی الله علیه و آله بوده‏اند.

ادوار فقه‏
فقه از آغاز پیدایش خود تا به امروز، پیشرفت‏های فراوانی داشته و دوره ‏های متعددی را پشت سر نهاده است. این مراحل و دوره‏ ها را می‏توان در ده دوره به این ترتیب بیان کرد:

← دوره تشریع
۱. ↑ ادوار فقه و کیفیت بیان آن،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۲۵-۳۲.۲. ↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۴۱-۷۹.۳. ↑ ادوار فقه،محمود شهابی،ج۱، ص۶۵-۳۸۰.۴. ↑ ادوار فقه و کیفیت بیان آن،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۳۳-۴۱.۵. ↑ ادوار فقه، محمود شهابی،ج۳، ص۶۷-۸۹۸.۶. ↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۸۷-۲۱۴.۷. ↑ در برخی از روایات ائمه اطهار علیهم السلام، شاگردان مکتب امامت برای استنباط احکام الهی از آیات قرآن، راهنمایی شده‏اند. در برخی از روایات آمده است که شمار حکم فروعات را از اصول کلی، که ما بیان می‏کنیم، به دست آورید و در برخی دیگر به بعضی از اصحاب اجازه صدور فتوا برای مردم داده شده است. به عنوان مثال، در روایتی، امام صادق صلوات الله علیه خطاب به ابان بن تَغْلِبْ می‏فرمایند:« اجْلِسْ فی مَسْجِدِ المَدینَةِ وَ افْتِ النَّاسَ، فَانِّی احِبُّ انْ یُری‏ فی‏ شیعتَی‏ مِثْلُکَ»؛ در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوا بده؛ زیرا من دوست دارم افرادی مانند تو در میان شیعیانم دیده شوند.( سفینة البحار،شیخ عباس قمی،ج۱، ص۳۱.)۸. ↑ سفینة البحار،شیخ عباس قمی،ج۱، ص۴۱-۴۵.۹. ↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۲۱۷-۲۴۵۱۰. ↑ آشنایی با علوم اسلامی( فقه)،مرتضی مطهری، ص۶۰-۶۳.۱۱. ↑ ادوار فقه و کیفیت بیان آن،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۴۵-۴۹.۱۲. ↑ ادوار فقه و کیفیت بیان آن،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۴۹-۵۴.۱۳. ↑ ادوار فقه و کیفیت بیان آن،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۵۴-۵۶.۱۴. ↑ ادوار فقه،محمود شهابی، ص۵۶-۶۰.۱۵. ↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۲۹۱- ۳۷۵۱۶. ↑ آشنایی با علوم اسلامی( فقه)،مرتضی مطهری، ص۷۸-۸۴.۱۷. ↑ ادوار فقه،محمود شهابی، ص۵۶-۶۰.۱۸. ↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۲۹۱- ۳۷۵.۱۹. ↑ آشنایی با علوم اسلامی( فقه)،مرتضی مطهری، ص۷۸-۸۴.۲۰. ↑ ادوار فقه،محمود شهابی، ص۶۰-۶۲.۲۱. ↑ ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی،محمد ابراهیم جنّاتی، ص۳۹۹- ۴۰۳.۲۲. ↑ آشنایی با علوم اسلامی( فقه)،مرتضی مطهری، ص۸۳-۸۴.۲۳. ↑ صحیفه نور،ج۲۱، ص۱۰۰.
...

[ویکی نور] ادوار فقه، تألیف محمود شهابی خراسانی که در سال 1311ش در مدرسه عالی سپهسالار تدریس کرده و سپس در سال 1324ش آن را تکمیل و جهت نشر در اختیار انتشارات دانشگاه تهران قرار می دهد. این مباحث مشتمل بر مباحث تاریخی و استدلالی فقهی است؛ هر چند رویکرد اصل کتاب نشان دادن تحولات تاریخی در فقه اسلامی است.
بنا به نقل مؤلف در سال 1311ش از طرف وزارت فرهنگ در مدرسه میرزا حسین خان سپهسالار، تدریس موضوعی تحت عنوان «تاریخ ادوار فقه» به عهده ایشان گذاشته شد. گر چه این موضوع سابقه تحقیق نداشت؛ ولی مؤلف جزوه ای تهیه کرده به دانشجویان دادند و باعث شد، این مطالب به عالمان غیر دانشگاهی برسد و از وی تقاضا کنند که مطالب خود را تکمیل کرده و به چاپ برساند و او این درخواست را اجابت کرد.
بنا به گفته مؤلف، بحث ادوار فقه تا زمان ایشان به صورت مستقل مورد توجه نبوده است. تعریف وی از این عنوان چنین است: تاریخ ادوار فقه عبارت است از علم به گذشته احکام عملی اسلام از حیث صدور و عوارض و از حیث استنباط و لوازم و مناسبات آن. از جمله فواید آگاهی از ادوار فقه، آگاه شدن از چگونگی تحقق یا عدم تحقق اجماع و اطلاع یافتن از طرز تفقه در دوره های اولیه اسلام است. هم چنین می توان مذاهب اصلی و مهم فقهی را تشخیص داد.
نویسنده، در جلد اول ابتدا دو مرحله برای احکام فقهی در نظر می گیرد: مرحله تشریع و مرحله تفریع. سپس از احکام امضایی و احکام تأسیسی سخن می گوید.
نویسنده، عصر نبوت را دوره صدور احکام و مرحله تشریع معرفی می کند و پس از آن را مرحله تفریع. وی تاریخ قطعی یا احتمالی تشریع هر یک از احکام اسلامی؛ مانند نماز و روزه، نماز جمعه، نماز شب و امثال آن را بر اساس آیات و منابع تاریخی و روایی ذکر می کند. وی احکام صادر شده در مکه و احکام صادر شده در مدینه را به تفکیک ذکر می کند. از جمله احکامی که در مدینه تشریع شده است، حکم دیه و قصاص، میراث، اذان نماز، نماز میت، روزه عاشورا، تحویل قبله، روزه ماه رمضان، زکات جهاد، خمس غنائم، رجم، حرمت خمر، حج، زنا و حدّ آن، قضای نماز و قسامه. مؤلف، در ادامه مرحله تفریع را به چهار دوره اصلی تقسیم کرده است: عهد صحابه، عهد تابعان و اتباع تابعان و تابعان ایشان تا زمان غیبت صغری، عهد نوّاب و سفرای چهارگانه تا غیبت کبری، عصر غیبت کبری تا زمان حاضر.

[ویکی فقه] ادوار فقه (محمود شهابی). «ادوار فقه»، تالیف محمود شهابی خراسانی که در سال ۱۳۱۱ ش در مدرسه عالی سپهسالار تدریس کرده و سپس در سال ۱۳۲۴ ش آن را تکمیل و جهت نشر در اختیار انتشارات دانشگاه تهران قرار می دهد.
مباحث مشتمل بر مباحث تاریخی و استدلالی فقهی است؛ هر چند رویکرد اصل کتاب نشان دادن تحولات تاریخی در فقه اسلامی است.
انگیزه تالیف
بنا به نقل مؤلف در سال ۱۳۱۱ ش از طرف وزارت فرهنگ در مدرسه میرزا حسین خان سپهسالار ، تدریس موضوعی تحت عنوان « تاریخ ادوار فقه » به عهده ایشان گذاشته شد. گر چه این موضوع سابقه تحقیق نداشت؛ ولی مؤلف جزوه ای تهیه کرده به دانشجویان دادند و باعث شد، این مطالب به عالمان غیر دانشگاهی برسد و از وی تقاضا کنند که مطالب خود را تکمیل کرده و به چاپ برساند و او این درخواست را اجابت کرد.
ساختار و گزارش محتوا
بنا به گفته مؤلف، بحث ادوار فقه تا زمان ایشان به صورت مستقل مورد توجه نبوده است. تعریف وی از این عنوان چنین است: تاریخ ادوار فقه عبارت است از علم به گذشته احکام عملی اسلام از حیث صدور و عوارض و از حیث استنباط و لوازم و مناسبات آن. از جمله فواید آگاهی از ادوار فقه، آگاه شدن از چگونگی تحقق یا عدم تحقق اجماع و اطلاع یافتن از طرز تفقه در دوره های اولیه اسلام است. هم چنین می توان مذاهب اصلی و مهم فقهی را تشخیص داد.
← جلد اول
...