[ویکی فقه] ادله متعارض به دلایلِ دارای تنافی ذاتی یا عرضی به حسب مدلول می شود.
ادله متعارض، به دو یا چند دلیل گفته می شود که میان مدلول آنها تنافی است، مانند دلیلی که می گوید:« نماز جمعه واجب است» و دلیل دیگر که می گوید:«نماز جمعه واجب نیست»؛ در این جا دو دلیل در حکم نماز جمعه با هم تنافی دارند.
انواع تنافی دلیلین
تنافی میان دو یا چند دلیل، گاهی ذاتی است و گاهی عرضی.
← تنافی ذاتی
برای تحقق تعارض میان دو یا چند دلیل وجود شرایط ذیل ضروری است:۱. یکی از دو دلیل به تنهایی و یا هر دو دلیل با هم، قطعی نباشند؛۲. در حجیت هر یک از دو « اماره ظنی متعارض»، ظن فعلی معتبر نباشد، بلکه یا در حجیت هر دو دلیل و یا دست کم در حجیت یکی از دو دلیل، ظن شأنی ملاک باشد؛۳. هر کدام از دو دلیل فی نفسه دارای شرایط حجیت باشند؛۴. یکی از دو دلیل، حاکم بر دلیل دیگر نباشد؛۵. یکی از دو دلیل، وارد بر دلیل دیگر نباشد؛۶. دو دلیل متزاحم نباشند؛۷. مدلول دو دلیل با یکدیگر متنافی باشد، به گونه ای که اجتماع مدلول هر دو، محال باشد.در این که تنافی میان دو دلیل، در ناحیه مدلول آن است یا در ناحیه دلالت، بین شیخ انصاری و آخوند خراسانی اختلاف است.
ادله متعارض، به دو یا چند دلیل گفته می شود که میان مدلول آنها تنافی است، مانند دلیلی که می گوید:« نماز جمعه واجب است» و دلیل دیگر که می گوید:«نماز جمعه واجب نیست»؛ در این جا دو دلیل در حکم نماز جمعه با هم تنافی دارند.
انواع تنافی دلیلین
تنافی میان دو یا چند دلیل، گاهی ذاتی است و گاهی عرضی.
← تنافی ذاتی
برای تحقق تعارض میان دو یا چند دلیل وجود شرایط ذیل ضروری است:۱. یکی از دو دلیل به تنهایی و یا هر دو دلیل با هم، قطعی نباشند؛۲. در حجیت هر یک از دو « اماره ظنی متعارض»، ظن فعلی معتبر نباشد، بلکه یا در حجیت هر دو دلیل و یا دست کم در حجیت یکی از دو دلیل، ظن شأنی ملاک باشد؛۳. هر کدام از دو دلیل فی نفسه دارای شرایط حجیت باشند؛۴. یکی از دو دلیل، حاکم بر دلیل دیگر نباشد؛۵. یکی از دو دلیل، وارد بر دلیل دیگر نباشد؛۶. دو دلیل متزاحم نباشند؛۷. مدلول دو دلیل با یکدیگر متنافی باشد، به گونه ای که اجتماع مدلول هر دو، محال باشد.در این که تنافی میان دو دلیل، در ناحیه مدلول آن است یا در ناحیه دلالت، بین شیخ انصاری و آخوند خراسانی اختلاف است.
wikifeqh: ادله_متعارض