ادبیات مازندرانی یا ادبیات تبری به مجموعه ای از آثار نوشتاری و روایات شفاهی به زبان مازندرانی ( تبری ) گفته می شود.
مردم مازندران به شعر های آوازی خود تَبَری و تَوَری می گویند. ادبیات و نظم مازندرانی تاریخی هزار و صد ساله دارد که قدیمی ترین آثار آن اشعار متعلق به مسته مرد و مرزبان باوندی و علی پیروزه است و همچنین پیشینهٔ نثر طبری به قبل از اسلام می رسد که متنی در باب بنای شهر آمل از زبان بانو آمله، دختر استاد دیلمی گفته شده و در کتاب تاریخ تبرستان ابن اسفندیار آورده شده است. زبان مازندرانی را می توان زبان دوم مذهب زیدی در سده های هشتم و نهم دانست از آن دوران کتب فراوانی بجای مانده که با توجه به آنها می توان این زبان را در کنار فارسی با قدمت ترین زبان ایرانی دانست که نگارش ادبی تاریخی دارد. از کتب زیدی باقی مانده که به زبان های مازندرانی و عربی نگاشته شده می توان به چند تفسیر زیدی قران مانند: تفسیر کتاب الله ( قرن۹ ) ، تفسیرمغنیسا ( قرن۹ ) ، تفسیرقرآن سورتچی ( قرن۷ ) ، و همچنین کتابی دربارهٔ مذهب زیدی به نام الابانه ( قرن۹ ) به عربی و مازندرانی توسط ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی نگاشته شده همچنین کتبی مانند: دوم مشیخ زیدی ( قرن۹ ) ، سوم مشیخ زیدی ( قرن۹ ) ، مقامات الحریری ( قرن۷ ) ، الکفایه ( قرن۹ ) ، قصیده طنطرانیه ( قرن۹ ) و چند کتاب دیگر به طبری ترجمه شده اند.
... [مشاهده متن کامل]
همچنین زبان مازندرانی با لهجهٔ گرگانی از زبان های مقدس فرقهٔ حروفیه که یکی از فرقه های صوفی ایران است اشاره کرد. کتاب های محبت نامه، جاودان نامه و نوم نامه نوشتهٔ ملا فضل الله نعیمی استرآبادی از مهم ترین و با ارزش ترین کتب عرفانی و ادبی به زبان مازندرانی با گویش گرگانی است که متعلق به قرن هشتم هجری است. شخصی نیز به نام سید اسحق استرآبادی کتابی عرفانی به نام محرم نامه به مازندرانی نگاشته که در باب فرقه حروفی است. از نخستین آثار ادبی زبان مازندرانی کتابی از مرزبان بن رستم، اسپهبد باوندیان، بود که تنها ترجمه ای از آن تحت عنوان مرزبان نامه باقی مانده است. نخستین آثار به جای مانده، آثاری هستند که از پادشاهان دودمان زیاریان باقی مانده اند. به طور مثال در قابوس نامه چند دوبیتی طبری آمده است.
ذبیح الله صفا در تاریخ ادبیات ایران دربارهٔ این اشعار می گوید: «از لهجات محلّیِ ایران در سه قرن اوّل هجری و پس از آن، اشعاری به دست ما رسیده که غالباً همراه با وقایع تاریخی ذکر شده است، همهٔ این اشعار با وزن هجایی و بعضی دارای قوافیِ ناقص و احیاناً کامل بوده و نشان دهندهٔ این حقیقتند که شعر هجاییِ قدیم ایران تدریجاً به اوزان هجاییِ جدید که نزدیک به وزن های عروضی است، تبدیل می شده و به صورتی درمی آمد که در آثار شاعران فارسی زبان نیمهٔ دوم قرن سوم دیده می شود».
مردم مازندران به شعر های آوازی خود تَبَری و تَوَری می گویند. ادبیات و نظم مازندرانی تاریخی هزار و صد ساله دارد که قدیمی ترین آثار آن اشعار متعلق به مسته مرد و مرزبان باوندی و علی پیروزه است و همچنین پیشینهٔ نثر طبری به قبل از اسلام می رسد که متنی در باب بنای شهر آمل از زبان بانو آمله، دختر استاد دیلمی گفته شده و در کتاب تاریخ تبرستان ابن اسفندیار آورده شده است. زبان مازندرانی را می توان زبان دوم مذهب زیدی در سده های هشتم و نهم دانست از آن دوران کتب فراوانی بجای مانده که با توجه به آنها می توان این زبان را در کنار فارسی با قدمت ترین زبان ایرانی دانست که نگارش ادبی تاریخی دارد. از کتب زیدی باقی مانده که به زبان های مازندرانی و عربی نگاشته شده می توان به چند تفسیر زیدی قران مانند: تفسیر کتاب الله ( قرن۹ ) ، تفسیرمغنیسا ( قرن۹ ) ، تفسیرقرآن سورتچی ( قرن۷ ) ، و همچنین کتابی دربارهٔ مذهب زیدی به نام الابانه ( قرن۹ ) به عربی و مازندرانی توسط ابوجعفر محمد بن یعقوب هوسمی نگاشته شده همچنین کتبی مانند: دوم مشیخ زیدی ( قرن۹ ) ، سوم مشیخ زیدی ( قرن۹ ) ، مقامات الحریری ( قرن۷ ) ، الکفایه ( قرن۹ ) ، قصیده طنطرانیه ( قرن۹ ) و چند کتاب دیگر به طبری ترجمه شده اند.
... [مشاهده متن کامل]
همچنین زبان مازندرانی با لهجهٔ گرگانی از زبان های مقدس فرقهٔ حروفیه که یکی از فرقه های صوفی ایران است اشاره کرد. کتاب های محبت نامه، جاودان نامه و نوم نامه نوشتهٔ ملا فضل الله نعیمی استرآبادی از مهم ترین و با ارزش ترین کتب عرفانی و ادبی به زبان مازندرانی با گویش گرگانی است که متعلق به قرن هشتم هجری است. شخصی نیز به نام سید اسحق استرآبادی کتابی عرفانی به نام محرم نامه به مازندرانی نگاشته که در باب فرقه حروفی است. از نخستین آثار ادبی زبان مازندرانی کتابی از مرزبان بن رستم، اسپهبد باوندیان، بود که تنها ترجمه ای از آن تحت عنوان مرزبان نامه باقی مانده است. نخستین آثار به جای مانده، آثاری هستند که از پادشاهان دودمان زیاریان باقی مانده اند. به طور مثال در قابوس نامه چند دوبیتی طبری آمده است.
ذبیح الله صفا در تاریخ ادبیات ایران دربارهٔ این اشعار می گوید: «از لهجات محلّیِ ایران در سه قرن اوّل هجری و پس از آن، اشعاری به دست ما رسیده که غالباً همراه با وقایع تاریخی ذکر شده است، همهٔ این اشعار با وزن هجایی و بعضی دارای قوافیِ ناقص و احیاناً کامل بوده و نشان دهندهٔ این حقیقتند که شعر هجاییِ قدیم ایران تدریجاً به اوزان هجاییِ جدید که نزدیک به وزن های عروضی است، تبدیل می شده و به صورتی درمی آمد که در آثار شاعران فارسی زبان نیمهٔ دوم قرن سوم دیده می شود».
