ادبیات فارسیهود به متون ادبی گفته می شود که توسط یهودیان ایرانی به زبان فارسی نو و خط عبری نگاشته شده است یا متونی که به زبان محلی فارسیهودی ثبت گردیده است.
در دورهٔ ساسانیان، علاوه بر آزادی فرهنگی که منجر به تشکیل آکادمی های علمی و گردآوری و تألیف تلمود شد، روابط حسنه میان روسا و رهبران روحانی یهودی با برخی از شاهنشاه های ساسانی منجر به توصیهٔ راب یوسی ( م. ۳۲۳ میلادی ) یکی از ربان های معروف دورهٔ تلمود بود که از یهودیان خواست زبان آرامی شرقی را کنار گذارند و به فارسی تکلم کنند.
... [مشاهده متن کامل]
قدیمی ترین اسناد مکتوب فارسیهود به قرن هشتم میلادی برمی گردد و عملاً همهٔ اسناد فارسی یهودی که تا به امروز شناخته شده اند، گونه هایی از زبان فارسی نو بوده اند.
نخستین سند مکتوب از ادبیات فارسیهود نامه ای است که اورل اشتاین در راس یک گروه باستان شناسی در یکی از ایالت های چین کشف کرد. این سند، نامه بازرگانی یهودی است که در ۳۷ سطر نگاشته شده و در آرشیو کتابخانه سلطنتی بریتانیا نگهداری می شود. سند دیگر کتیبهٔ کوچکی است که در تنگه «ازو» واقع در افغانستان کشف شده و تاریخ آن ۱۰۶۴ سال اسکندری ( ۷۵۲ میلادی ) است.
جامباتیستا وتچیتی ( giambattista vecchietti ) جهانگرد و سیاستمدار ایتالیایی نخستین کسی است که در ۱۶۰۶ میلادی، نسخه های فارسی تورات به سبک فارسیهود را از مشرق زمین جمع آوری کرد و به کتاب خانه های اروپایی ( مخصوصاً پاریس و واتیکان ) منتقل کرد. والتر فیشل، استاد دانشگاه برکلی ایالت کالیفرنیا، تحقیق عالمانه ای دربارهٔ فهرست این نسخه ها در کتاب خانه های مذکور انجام داده است. اما در خصوص هویت این نوع ادبیات و تأثیر آن باید از دو پژوهشگر دیگر، ژیلبر لازار و آمنون نتصر نیز یاد کرد که هر یک تحقیقات گسترده ای در این باب داشته اند و پژوهش های آنها مبنای تحقیقات معاصر است.
در مقابل ۳۲ حرف فارسی، زبان عبری تنها ۲۲ حرف دارد. این کمبود، هرچند در خوانش نسخه حاضر مشکلی ایجاد نمی کند، اما در خواندن و نوشتن با الفبای عبری، مشکلاتی بروز می کند. مبدعان این نوع ادبیات برای جبران این کمبود، بر روی پاره ای از حروف عبری، علایمی قرار می دادند. البته نباید این علایم را با نقطه ها و خطوطی که در کتابت عبری جنبه اعراب دارد، اشتباه کرد. همچنین دربارهٔ متون و اسناد عبری - پهلوی، عبری - عربی و عبری - بِربر در برخی منابع اطلاعات ارزشمندی ارائه شده است.
در دورهٔ ساسانیان، علاوه بر آزادی فرهنگی که منجر به تشکیل آکادمی های علمی و گردآوری و تألیف تلمود شد، روابط حسنه میان روسا و رهبران روحانی یهودی با برخی از شاهنشاه های ساسانی منجر به توصیهٔ راب یوسی ( م. ۳۲۳ میلادی ) یکی از ربان های معروف دورهٔ تلمود بود که از یهودیان خواست زبان آرامی شرقی را کنار گذارند و به فارسی تکلم کنند.
... [مشاهده متن کامل]
قدیمی ترین اسناد مکتوب فارسیهود به قرن هشتم میلادی برمی گردد و عملاً همهٔ اسناد فارسی یهودی که تا به امروز شناخته شده اند، گونه هایی از زبان فارسی نو بوده اند.
نخستین سند مکتوب از ادبیات فارسیهود نامه ای است که اورل اشتاین در راس یک گروه باستان شناسی در یکی از ایالت های چین کشف کرد. این سند، نامه بازرگانی یهودی است که در ۳۷ سطر نگاشته شده و در آرشیو کتابخانه سلطنتی بریتانیا نگهداری می شود. سند دیگر کتیبهٔ کوچکی است که در تنگه «ازو» واقع در افغانستان کشف شده و تاریخ آن ۱۰۶۴ سال اسکندری ( ۷۵۲ میلادی ) است.
جامباتیستا وتچیتی ( giambattista vecchietti ) جهانگرد و سیاستمدار ایتالیایی نخستین کسی است که در ۱۶۰۶ میلادی، نسخه های فارسی تورات به سبک فارسیهود را از مشرق زمین جمع آوری کرد و به کتاب خانه های اروپایی ( مخصوصاً پاریس و واتیکان ) منتقل کرد. والتر فیشل، استاد دانشگاه برکلی ایالت کالیفرنیا، تحقیق عالمانه ای دربارهٔ فهرست این نسخه ها در کتاب خانه های مذکور انجام داده است. اما در خصوص هویت این نوع ادبیات و تأثیر آن باید از دو پژوهشگر دیگر، ژیلبر لازار و آمنون نتصر نیز یاد کرد که هر یک تحقیقات گسترده ای در این باب داشته اند و پژوهش های آنها مبنای تحقیقات معاصر است.
در مقابل ۳۲ حرف فارسی، زبان عبری تنها ۲۲ حرف دارد. این کمبود، هرچند در خوانش نسخه حاضر مشکلی ایجاد نمی کند، اما در خواندن و نوشتن با الفبای عبری، مشکلاتی بروز می کند. مبدعان این نوع ادبیات برای جبران این کمبود، بر روی پاره ای از حروف عبری، علایمی قرار می دادند. البته نباید این علایم را با نقطه ها و خطوطی که در کتابت عبری جنبه اعراب دارد، اشتباه کرد. همچنین دربارهٔ متون و اسناد عبری - پهلوی، عبری - عربی و عبری - بِربر در برخی منابع اطلاعات ارزشمندی ارائه شده است.
