اِدارۀ اِنطِباعات
(یا: دارالطباعۀ دولتی) از سازمان های مستقل فرهنگی در دورۀ ناصرالدین شاه. این اداره هم زمان با چاپ نخستین روزنامۀ دولتی تأسیس شد و وظیفه اش نظارت بر تدوین و انتشار کتاب و مطبوعات در کشور بود. در ۱۲۷۷ق، ریاست دارالطباعه و چاپ روزنامۀ دولتی به میرزا ابوالحسن خان غفاری، ملقب به صنیع الملک، واگذار شد. پس از فوت او، ریاست به علی قلی میرزا اعتضادالسلطنه، وزیر علوم، سپرده شد. در ۱۲۸۸ق، نام دارالطباعه به «ادارۀ روزنامجات دولت علّیه و دارالطباعه های ممالک محروسه و دارالترجمۀ دولتی» تغییر کرد و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، پسر صاحب الدوله، به ریاست آن منصوب شد که تا پایان عمر این سمت را عهده دار بود. روزنامۀ رسمی ایران از همین زمان منتشر شد. از وظایف ادارۀ انطباعات اجرای مقررات سانسور بود. به احتمال زیاد، نخستین فرمان سانسور در مطبوعات را ناصرالدین شاه صادر کرد. قرار شد هیچ کتاب و جریده و اعلانی، در هیچ یک از مطبعه های ایران، پیش از ملاحظۀ رئیس ادارۀ انطباعات و زدن مُهر او، چاپ نشود. در ۱۳۰۰ق، ادارۀ انطباعات به وزارت انطباعات تغییر نام داد و اعتمادالسلطنه وزیر آن شد. ارکان این وزارتخانه عبارت بودند از ادارۀ روزنامجات، دارالترجمۀ دولتی، دارالطباعۀ دولتی، و مجلس تألیف کتاب نامۀ دانشوران ناصری. همچنین ادارۀ باغ ها، عمارت ها و قنات های دولتی نیز ازجمله وظایف ادارۀ انطباعات بود. پس از مرگ اعتمادالسلطنه (۱۳۱۳ق) برادرزاده اش، ادیب الملک (با لقب اعتمادالسلطنه)، جانشین او شد و تا ۱۳۲۱ق ادارۀ وزارت انطباعات را برعهده داشت. پس از او، ندیم السلطان به وزارت رسید. در آستانۀ انقلاب مشروطه سانسور شدید بر روزنامه اعمال شد. پس از پیروزی انقلاب مشروطه، در ۱۳۲۵ق وزارت انطباعات منحل شد و وظایف آن به وزارت معارف سپرده شد. بار دیگر در ۱۸ بهمن ۱۳۱۲ش آیین نامۀ اساسی ادارۀ انطباعات به تصویت هیئت وزیران رسید و این اداره به سه دایره و پنج بخش تقسیم شد. نخستین رئیس آن غلامعلی رعدی آذرخشی بود. از مهم ترین کارهای این اداره آن که در ۱۳۱۳ش با علی اکبر دهخدا برای تألیف لغت نامه ای فارسی و با عباس اقبال آشتیانی برای تألیف یک دوره تاریخ و یک دوره جغرافیای ایران قرارداد بسته شد. با تأسیس فرهنگستان (خرداد ۱۳۱۳ش) پاره ای از وظایف ادارۀ انطباعات به فرهنگستان محول شد. در ۱۳۱۷ش با نام ادارۀ انطباعات به ادارۀ کل نگارش تغییرنام یافت و جزئی از وزارت فرهنگ شد. از فعالیت های آن، تشکیل دورۀ کوتاه مدت کتابداری در تهران بود. پس از ۱۳۴۳ش، که وزارت فرهنگ به دو وزارتخانۀ آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و هنر تقسیم شد، وظایف ادارۀ نگارش میان این دو تقسیم شد. امروزه، بخش هایی از وظایف ادارۀ انطباعات همچون مطبوعات و نظارت بر چاپ کتاب برعهدۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
(یا: دارالطباعۀ دولتی) از سازمان های مستقل فرهنگی در دورۀ ناصرالدین شاه. این اداره هم زمان با چاپ نخستین روزنامۀ دولتی تأسیس شد و وظیفه اش نظارت بر تدوین و انتشار کتاب و مطبوعات در کشور بود. در ۱۲۷۷ق، ریاست دارالطباعه و چاپ روزنامۀ دولتی به میرزا ابوالحسن خان غفاری، ملقب به صنیع الملک، واگذار شد. پس از فوت او، ریاست به علی قلی میرزا اعتضادالسلطنه، وزیر علوم، سپرده شد. در ۱۲۸۸ق، نام دارالطباعه به «ادارۀ روزنامجات دولت علّیه و دارالطباعه های ممالک محروسه و دارالترجمۀ دولتی» تغییر کرد و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، پسر صاحب الدوله، به ریاست آن منصوب شد که تا پایان عمر این سمت را عهده دار بود. روزنامۀ رسمی ایران از همین زمان منتشر شد. از وظایف ادارۀ انطباعات اجرای مقررات سانسور بود. به احتمال زیاد، نخستین فرمان سانسور در مطبوعات را ناصرالدین شاه صادر کرد. قرار شد هیچ کتاب و جریده و اعلانی، در هیچ یک از مطبعه های ایران، پیش از ملاحظۀ رئیس ادارۀ انطباعات و زدن مُهر او، چاپ نشود. در ۱۳۰۰ق، ادارۀ انطباعات به وزارت انطباعات تغییر نام داد و اعتمادالسلطنه وزیر آن شد. ارکان این وزارتخانه عبارت بودند از ادارۀ روزنامجات، دارالترجمۀ دولتی، دارالطباعۀ دولتی، و مجلس تألیف کتاب نامۀ دانشوران ناصری. همچنین ادارۀ باغ ها، عمارت ها و قنات های دولتی نیز ازجمله وظایف ادارۀ انطباعات بود. پس از مرگ اعتمادالسلطنه (۱۳۱۳ق) برادرزاده اش، ادیب الملک (با لقب اعتمادالسلطنه)، جانشین او شد و تا ۱۳۲۱ق ادارۀ وزارت انطباعات را برعهده داشت. پس از او، ندیم السلطان به وزارت رسید. در آستانۀ انقلاب مشروطه سانسور شدید بر روزنامه اعمال شد. پس از پیروزی انقلاب مشروطه، در ۱۳۲۵ق وزارت انطباعات منحل شد و وظایف آن به وزارت معارف سپرده شد. بار دیگر در ۱۸ بهمن ۱۳۱۲ش آیین نامۀ اساسی ادارۀ انطباعات به تصویت هیئت وزیران رسید و این اداره به سه دایره و پنج بخش تقسیم شد. نخستین رئیس آن غلامعلی رعدی آذرخشی بود. از مهم ترین کارهای این اداره آن که در ۱۳۱۳ش با علی اکبر دهخدا برای تألیف لغت نامه ای فارسی و با عباس اقبال آشتیانی برای تألیف یک دوره تاریخ و یک دوره جغرافیای ایران قرارداد بسته شد. با تأسیس فرهنگستان (خرداد ۱۳۱۳ش) پاره ای از وظایف ادارۀ انطباعات به فرهنگستان محول شد. در ۱۳۱۷ش با نام ادارۀ انطباعات به ادارۀ کل نگارش تغییرنام یافت و جزئی از وزارت فرهنگ شد. از فعالیت های آن، تشکیل دورۀ کوتاه مدت کتابداری در تهران بود. پس از ۱۳۴۳ش، که وزارت فرهنگ به دو وزارتخانۀ آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و هنر تقسیم شد، وظایف ادارۀ نگارش میان این دو تقسیم شد. امروزه، بخش هایی از وظایف ادارۀ انطباعات همچون مطبوعات و نظارت بر چاپ کتاب برعهدۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
wikijoo: اداره_انطباعات