اخناتون

اخناتون تلاش کرد تا دین جدیدی که متمرکز بر پرستش آتون، ایزد خورشید بود، را در مصر رواج دهد اما به موفقیت چندانی دست پیدا نکرد و مورد پذیرش عمومی قرار نگرفت. پس از مرگش، یادبودها و تندیس های او را نابود و نامش را از فهرست فراعنه پاک کردند. دین پیشین جایگاه خود را مجدداً به دست آورد و فرعون هایی که با فاصله چند سال از مرگ اخناتون به قدرت رسیدند و رابطه خونی مشخصی با سلسله هجدهم نداشتند، از اخناتون در نوشته هایشان با نام دشمن و آن مجرم یاد می کردند.
با نابودی میراث اخناتون، این فرعون به فراموشی سپرده شد؛ تا اینکه در قرن نوزدهم، پایگاه باستان شناسی اخناتون در شهر عمارنه کشف شد. یک مومیایی نیز در گور موسوم به KV55 پیدا شد که به نظر می رسد متعلق به او باشد؛ در واقع آزمایش دی ان ای تأیید می کند که مومیایی متعلق به پدر توت عنخ آمون است، اما برخی وجود رابطه پدر و پسری بین اخناتون و توت عنخ آمون را زیر سؤال برده اند.
آخناتون و همسرش نفرتیتی از جمله مصریان باستانی ای هستند که مورد توجه باستان شناسان و تاریخ نگاران معاصر قرار دارند؛ این علاقه از سه مسئله سرچشمه می گیرد: نخست رابطه آن ها با توت عنخ آمون ( گرچه نفرتیتی مادر توت عنخ آمون نبود ) ، دوم آثار هنری به با کیفیتی که از دوران اخناتون پیدا شده اند و سوم دینی که توسط او ایجاد شد.
آخناتون فرزند ارشد آمنهوتپ سوم و ملکه مادر، بانو تیه نبود بلکه در ابتدا شاهزاده جاتموس مقام ولایت عهدی را دارا بود. با مرگ جاتموس در سنین جوانی فرزند دیگری با نام امن هوتپ ( آخناتون آینده ) که نفر بعدی در خط جانشینی به حساب می آمد ولی عهد شد.
بر سر این که آیا آمن هوتپ چهارم بلافاصله بعد از مرگ آمن هوتپ سوم به قدرت رسیده است یا ابتدا با شخص دیگری ( مشخصا پدر خود ) به صورت اشتراکی حکومت می کرده است ( حتی تا دوازده سال ) بین تاریخ دانان اختلاف نظر زیادی وجود دارد. در این میان عده ای مسئله اشتراک دراز مدت حکومت را قویا رد کرده یا آن را کوتاه مدت ( حداکثر یک تا دو سال ) دانسته اند. در ماه فوریه سال ۲۰۱۴ وزارت آثار باستانی مصر اعلام کرد شواهدی قطعی به دست آورده است که نشان می دهد آخناتون دست کم برای هشت سال حکومت را به صورت اشتراکی با پدر خود در اختیار داشته است. این نشانه ها از مقبره آمنهوتپ - هوی، وزیر اعظم مصری آن دوران به دست آمده بود.