[ویکی نور] کتاب مشتمل بر سه مقدمه (به قلم مرتضی حکمی، محمدتقی ایروانی و سید محمدمهدی خلخالی)، پنج فصل، سه مسئله و پنج مطلب الحاقی است.
کتاب با تقریض آیت الله خویی آغاز شده که در آن مقرران کتاب را با الفاظ «العلّامتان الحجتان» یاد کرده که حاکی از جایگاه علمی آن هاست. سپس عبارات و بیان تقریرات را خوب و رساننده مقصود و حد وسط بین اطناب و ایجاز دانسته است.
ایروانی در مقدمه کتاب شکل گیری این اثر را چنین توضیح می دهد: از جمله نعمت های الهی بر من در مقداری که از عمرم گذشته این است که توفیق حضور در مجالس و محاضرات سید ابوالقاسم خویی در موضوعات مختلف فقهی، اصولی و غیر آن در مناسبت های مختلف داشته ام؛ از آن جمله محاضراتی بود که در دو مناسبت درباره احکام رضاع بیان فرمود و من توفیق حضور در یکی از این مناسبت ها را داشتم و مباحث آن را نوشتم. سید محمدمهدی خلخالی در هر دو مناسبت حاضر بود. کتاب حاضر از ترکیب نوشته های خود و مطالب او پدید آمد. مناسبت های مذکور در ایام تعطیلات سنتی حوزه علمیه در دو ماه رمضان 1374 و 1375ق بوده است.
مباحث کتاب با ذکر اسباب چهارگانه حرمت نکاح در اسلام آغاز شده است. این اسباب عبارتند از نسب (عناوین نسبی هفت گانه مذکور در آیه 23 سوره نساء)، رضاع، سبب، مرکب از نسب یا رضاع و غیر آن. نویسنده پس از توضیح هر یک از این موارد و ذکر مصادیق آن، موضوع بحث این کتاب را رضاع و ذکر همه احکام متعلق به سببیت آن برای حرمت نکاح دانسته است. سببیت رضاع در حرمت نکاح اجمالاً مورد اتفاق فقهای اسلام است؛ اگرچه در ویژگی هایش اختلاف وجود دارد.
در اولین فصل کتاب در هشت قسمت، کسانی را که ازدواج آن ها با مرتضع (شیرخوار) حرام است ذکر شده است. نکاح مرضعه با مرتضع ممنوع است؛ زیرا مرضعه، مادر رضاعی مرتضع است و نکاح مادر نسبی با پسرش ممنوع است. همچنین نکاح اقربای نسبی مرضعه و فحل با مرتضع و مرتضعه یعنی نکاح فروع نسبی مرضعه و فحل (پسر، دختر و اولاد آن ها) با مرتضع و مرتضعه ممنوع است. نکاح اصول نسبی مرضعه و فحل (پدر، مادر، اجداد، جدات آن ها) با مترضع و مرتضعه ممنوع است؛ زیرا آنان عمو، عمه، دایی و خاله رضاعی مرتضع هستند و به همین ترتیب دیگر گروه ها ذکر شده است.
در فصل دوم کتاب احکامی که در رابطه با شیردهنده وجود دارد در سه عنوان مورد بررسی قرار گرفته است؛ اول این که مرضعه بر پدر و مادر مرتضع حرام نیست. دیگر آن که مرضعه بر حواشی (برادر و خواهر) مرتضع نیز حرام نیست؛ اما فروع (فرزندان) نسبی و یا رضاعی مرتضع بر مرضعه حرام هستند چراکه مرضعه جد رضاعی آن هاست؛ البته علامه و محقق ثانی این حکم را درباره اولاد رضاعی صادق نمی دانند.
کتاب با تقریض آیت الله خویی آغاز شده که در آن مقرران کتاب را با الفاظ «العلّامتان الحجتان» یاد کرده که حاکی از جایگاه علمی آن هاست. سپس عبارات و بیان تقریرات را خوب و رساننده مقصود و حد وسط بین اطناب و ایجاز دانسته است.
ایروانی در مقدمه کتاب شکل گیری این اثر را چنین توضیح می دهد: از جمله نعمت های الهی بر من در مقداری که از عمرم گذشته این است که توفیق حضور در مجالس و محاضرات سید ابوالقاسم خویی در موضوعات مختلف فقهی، اصولی و غیر آن در مناسبت های مختلف داشته ام؛ از آن جمله محاضراتی بود که در دو مناسبت درباره احکام رضاع بیان فرمود و من توفیق حضور در یکی از این مناسبت ها را داشتم و مباحث آن را نوشتم. سید محمدمهدی خلخالی در هر دو مناسبت حاضر بود. کتاب حاضر از ترکیب نوشته های خود و مطالب او پدید آمد. مناسبت های مذکور در ایام تعطیلات سنتی حوزه علمیه در دو ماه رمضان 1374 و 1375ق بوده است.
مباحث کتاب با ذکر اسباب چهارگانه حرمت نکاح در اسلام آغاز شده است. این اسباب عبارتند از نسب (عناوین نسبی هفت گانه مذکور در آیه 23 سوره نساء)، رضاع، سبب، مرکب از نسب یا رضاع و غیر آن. نویسنده پس از توضیح هر یک از این موارد و ذکر مصادیق آن، موضوع بحث این کتاب را رضاع و ذکر همه احکام متعلق به سببیت آن برای حرمت نکاح دانسته است. سببیت رضاع در حرمت نکاح اجمالاً مورد اتفاق فقهای اسلام است؛ اگرچه در ویژگی هایش اختلاف وجود دارد.
در اولین فصل کتاب در هشت قسمت، کسانی را که ازدواج آن ها با مرتضع (شیرخوار) حرام است ذکر شده است. نکاح مرضعه با مرتضع ممنوع است؛ زیرا مرضعه، مادر رضاعی مرتضع است و نکاح مادر نسبی با پسرش ممنوع است. همچنین نکاح اقربای نسبی مرضعه و فحل با مرتضع و مرتضعه یعنی نکاح فروع نسبی مرضعه و فحل (پسر، دختر و اولاد آن ها) با مرتضع و مرتضعه ممنوع است. نکاح اصول نسبی مرضعه و فحل (پدر، مادر، اجداد، جدات آن ها) با مترضع و مرتضعه ممنوع است؛ زیرا آنان عمو، عمه، دایی و خاله رضاعی مرتضع هستند و به همین ترتیب دیگر گروه ها ذکر شده است.
در فصل دوم کتاب احکامی که در رابطه با شیردهنده وجود دارد در سه عنوان مورد بررسی قرار گرفته است؛ اول این که مرضعه بر پدر و مادر مرتضع حرام نیست. دیگر آن که مرضعه بر حواشی (برادر و خواهر) مرتضع نیز حرام نیست؛ اما فروع (فرزندان) نسبی و یا رضاعی مرتضع بر مرضعه حرام هستند چراکه مرضعه جد رضاعی آن هاست؛ البته علامه و محقق ثانی این حکم را درباره اولاد رضاعی صادق نمی دانند.
wikinoor: أحکام_الرضاع_فی_فقه_الشیعة