احمدشاه دُرّانی (هرات ۱۱۳۴ق ـ قندهار ۱۱۸۶ق)
(یا: احمد خان ابدالی) از سرداران نادرشاه افشار و بنیانگذار سلسله دُرّانی و مؤسس استقلال افغانستان (۱۱۶۰ق/۱۱۴۷ـ۱۱۸۶ق/۱۷۷۲) . فرزند محمدزمان خان ، از قبیلۀ ابدالی و حاکم هرات بود. وی اصلاً از مولتان بود و بعدها با پدرش به قندهار و سپس هرات رفت. احمد در ۱۱۴۲ق همراه برادرش به زندان طایفۀ غجائی افتاد. در ۱۱۵۰ق، نادرشاه افشار، پس از فتح قندهار، آن دو را آزاد کرد و احمدخان به اردوی نادر پیوست و فرماندهی ابدالیان سپاه نادر را برعهده گرفت . پس از مرگ نادرشاه به قندهار رفت (در ۱۱۶۰ق/۱۷۴۷) بر تخت سلطنت نشست و خود را دُرّ دُرّان نامید و قبیله اش نیز از آن پس به «درّانی» مشهور شد. احمدشاه با استفاده از نابسامانی ایران پس از مرگ نادر و نیز آشفتگی دربار دهلی بارها به این دو کشور حمله کرد. او متصرفات شرقی نادرشاه را تصرف کرد و چندبار به خراسان لشکر کشید و مشهد را در محاصره گرفت و تا نیشابور پیش راند و با گرفتن غنایم سنگین از شاهرخ ، فرزند نادرشاه ، و تصرف برخی نواحی خراسان عقب نشست . احمدشاه از ۱۱۶۱ق تا ۱۱۷۴ق هفت بار به هند لشکر کشید و پیشاور و لاهور را گرفت و مالیات فراوان و غنایم فراوانی به دست آورد و دهلی را غارت کرد. او به دعوت امرای مسلمان شمال هند که از قدرت روزافزون مراته ها بیمناک بودند بار دیگر به هند لشکر کشید و پس از تصرف مجدد لاهور، اتحاد قدرتمند مَراته ها و سیک ها را در پانی پَتْ در نزدیکی دهلی درهم شکست (۱۱۷۴ق/۱۷۶۱) و غنایم فراوانی به چنگ آورد. پس از این شکست ، سیک ها در پنجاب شورش کردند که به دنبال آن احمدشاه به لاهور هجوم برد و آنان را قتل عام کرد. سرانجام او براثر بیماری جذام در نزدیکی قندهار درگذشت و در همان جا دفن شد. احمدشاه برای ادارۀ قلمرو وسیع خویش ، تشکیلاتی به تقلید از نادرشاه ایجاد کرد که وزیر اعظم یا «اشرف الوزراء» در رأس آن قرار داشت . سپاه او نیز از دو دستۀ ثابت، که عمدتاً از اَبدالی ها بودند، و غیرثابت که از نیروهای قبایل فراهم می آمد، تشکیل می شد. وی در عمران و آبادی مملکت خود می کوشید. شهر احمد شاهی را در کنار دژ قندهار ساخت و مساجد، بازارها و کاروان سراهای متعددی بنا کرد. او شعر می سرود و اشعاری به زبان پشتو از وی باقی است .
(یا: احمد خان ابدالی) از سرداران نادرشاه افشار و بنیانگذار سلسله دُرّانی و مؤسس استقلال افغانستان (۱۱۶۰ق/۱۱۴۷ـ۱۱۸۶ق/۱۷۷۲) . فرزند محمدزمان خان ، از قبیلۀ ابدالی و حاکم هرات بود. وی اصلاً از مولتان بود و بعدها با پدرش به قندهار و سپس هرات رفت. احمد در ۱۱۴۲ق همراه برادرش به زندان طایفۀ غجائی افتاد. در ۱۱۵۰ق، نادرشاه افشار، پس از فتح قندهار، آن دو را آزاد کرد و احمدخان به اردوی نادر پیوست و فرماندهی ابدالیان سپاه نادر را برعهده گرفت . پس از مرگ نادرشاه به قندهار رفت (در ۱۱۶۰ق/۱۷۴۷) بر تخت سلطنت نشست و خود را دُرّ دُرّان نامید و قبیله اش نیز از آن پس به «درّانی» مشهور شد. احمدشاه با استفاده از نابسامانی ایران پس از مرگ نادر و نیز آشفتگی دربار دهلی بارها به این دو کشور حمله کرد. او متصرفات شرقی نادرشاه را تصرف کرد و چندبار به خراسان لشکر کشید و مشهد را در محاصره گرفت و تا نیشابور پیش راند و با گرفتن غنایم سنگین از شاهرخ ، فرزند نادرشاه ، و تصرف برخی نواحی خراسان عقب نشست . احمدشاه از ۱۱۶۱ق تا ۱۱۷۴ق هفت بار به هند لشکر کشید و پیشاور و لاهور را گرفت و مالیات فراوان و غنایم فراوانی به دست آورد و دهلی را غارت کرد. او به دعوت امرای مسلمان شمال هند که از قدرت روزافزون مراته ها بیمناک بودند بار دیگر به هند لشکر کشید و پس از تصرف مجدد لاهور، اتحاد قدرتمند مَراته ها و سیک ها را در پانی پَتْ در نزدیکی دهلی درهم شکست (۱۱۷۴ق/۱۷۶۱) و غنایم فراوانی به چنگ آورد. پس از این شکست ، سیک ها در پنجاب شورش کردند که به دنبال آن احمدشاه به لاهور هجوم برد و آنان را قتل عام کرد. سرانجام او براثر بیماری جذام در نزدیکی قندهار درگذشت و در همان جا دفن شد. احمدشاه برای ادارۀ قلمرو وسیع خویش ، تشکیلاتی به تقلید از نادرشاه ایجاد کرد که وزیر اعظم یا «اشرف الوزراء» در رأس آن قرار داشت . سپاه او نیز از دو دستۀ ثابت، که عمدتاً از اَبدالی ها بودند، و غیرثابت که از نیروهای قبایل فراهم می آمد، تشکیل می شد. وی در عمران و آبادی مملکت خود می کوشید. شهر احمد شاهی را در کنار دژ قندهار ساخت و مساجد، بازارها و کاروان سراهای متعددی بنا کرد. او شعر می سرود و اشعاری به زبان پشتو از وی باقی است .
