احمد یَسَوی ( ـ۵۶۲ق)
مقبره خواجه احمد یسوی، ترکستان
(مشهور به خواجه احمد یَسَوی) شاعر و صوفی بزرگ ترک و مؤسس فرقۀ یسویه. فرزند شیخ ابراهیم از مشایخ سایرام بود. نسب به محمد حنفیه فرزند امام علی (ع) می برد و به همین دلیل او را در منطقه ماوراء النهر خواجه احمد می خوانند. در شهر سایرام و یا به قولی در شهر یَسی، ترکستان امروز در قزاقستان، زاده شد و در همان جا علوم دینی را فراگرفت و به خدمت بابا ارسلان پیوست و تا آخر عمرِ او در ملازمت وی بود. بعد از وفات بابا ارسلان و به اشارت قبلی او، به بخارا که از مراکز مهم علمی اسلامی در ماوراءالنهر بود، رفت و در آن جا به خدمت صوفی مشهور آن زمان، خواجه یوسف همدانی، پیوست و از او تأثیر فراوان گرفت و ازدست وی خرقه دریافت کرد و یکی از چهار خلیفۀ او شد. خواجه احمد پس از چندی عازم یسی شد و در آن دیار پیروان فراوان یافت. تیمور زمانی که به شهر یسی در ترکستان رفت آرامگاه احمد را زیارت کرد و در مدّت دو سال بنای باشکوهی برآن ساخت. همسر خواجه و نیز رابعه سلطان بیگم، نوۀ تیمور، در کنار خواجه احمد مدفونند و اخیراً مقبره به طرز زیبایی بازسازی و مرمت شده است. کتاب جواهرالابرار من امواج البحار تألیف جزینی از کهن ترین منابع دربارۀ شخصیت، احوال و آداب طریقۀ یسویه است که نسخۀ منحصربه فرد آن در کتابخانه سلیمانیه در استامبول است. فرقۀ یسویه در قرن ۷ق/۱۳م تمامی آناطولی را فراگرفت. اشعار خواجه احمد که در دیوان حکمت گرد آمده است، غنایی، آموزنده، به ترکی ساده، عامه پسند، هجایی، حاکی از عشق به پروردگار و پیامبران و با مضامینی چون مردانگی، راستی و خوش بینی است. دیوان حکمت به زبان قزاقی و فارسی ترجمه شده است. تاریخ تولد خواجه دانسته نیست ولی او خود در دیوان حکمت از رسیدن خود به ۱۲۵سالگی سخن گفته است که در این صورت تاریخ تولد او ۴۳۷ق باید باشد. مقبرۀ خواجه احمد یسوی در شمال شرقی شهر ترکستان واقع در جنوب کشور قزاقستان قرار دارد. این مقبره به صورتی که کم وبیش امروزه وجود دارد در زمان امیر تیمور گورکانی (در سال ۷۹۱ق/۱۳۸۹م) به جای مقبرۀ کوچک قدیمی تری که در قرن ۶ق/۱۲م ساخته شده بود، بنا گردید، ولی با مرگ امیرتیمور لنگ ناتمام ماند. شیوۀ معماری این مقبره به سبک هنر دوران تیموریان است و از نظر فضاسازی، نحوۀ ساخت طاق و گنبد و کاربرد کاشی های لاجوردی لعاب دار و تزیینات مختلف در آن نمونه بارزی از این نوع سبک معماری است. این مقبره از بزرگترین و مهم ترین زیارتگاه های آسیای میانه است و به ویژه جلوه گر هویت ملی قزاق هاست و زائران بسیاری را به خود جلب می کند. این مقبره در سال ۲۰۰۳ از طرف یونسکو به عنوان میراث جهانی به ثبت رسید. بازسازی مقبره با همکاری کشور ترکیه در سال های اخیر صورت گرفته است.
مقبره خواجه احمد یسوی، ترکستان
(مشهور به خواجه احمد یَسَوی) شاعر و صوفی بزرگ ترک و مؤسس فرقۀ یسویه. فرزند شیخ ابراهیم از مشایخ سایرام بود. نسب به محمد حنفیه فرزند امام علی (ع) می برد و به همین دلیل او را در منطقه ماوراء النهر خواجه احمد می خوانند. در شهر سایرام و یا به قولی در شهر یَسی، ترکستان امروز در قزاقستان، زاده شد و در همان جا علوم دینی را فراگرفت و به خدمت بابا ارسلان پیوست و تا آخر عمرِ او در ملازمت وی بود. بعد از وفات بابا ارسلان و به اشارت قبلی او، به بخارا که از مراکز مهم علمی اسلامی در ماوراءالنهر بود، رفت و در آن جا به خدمت صوفی مشهور آن زمان، خواجه یوسف همدانی، پیوست و از او تأثیر فراوان گرفت و ازدست وی خرقه دریافت کرد و یکی از چهار خلیفۀ او شد. خواجه احمد پس از چندی عازم یسی شد و در آن دیار پیروان فراوان یافت. تیمور زمانی که به شهر یسی در ترکستان رفت آرامگاه احمد را زیارت کرد و در مدّت دو سال بنای باشکوهی برآن ساخت. همسر خواجه و نیز رابعه سلطان بیگم، نوۀ تیمور، در کنار خواجه احمد مدفونند و اخیراً مقبره به طرز زیبایی بازسازی و مرمت شده است. کتاب جواهرالابرار من امواج البحار تألیف جزینی از کهن ترین منابع دربارۀ شخصیت، احوال و آداب طریقۀ یسویه است که نسخۀ منحصربه فرد آن در کتابخانه سلیمانیه در استامبول است. فرقۀ یسویه در قرن ۷ق/۱۳م تمامی آناطولی را فراگرفت. اشعار خواجه احمد که در دیوان حکمت گرد آمده است، غنایی، آموزنده، به ترکی ساده، عامه پسند، هجایی، حاکی از عشق به پروردگار و پیامبران و با مضامینی چون مردانگی، راستی و خوش بینی است. دیوان حکمت به زبان قزاقی و فارسی ترجمه شده است. تاریخ تولد خواجه دانسته نیست ولی او خود در دیوان حکمت از رسیدن خود به ۱۲۵سالگی سخن گفته است که در این صورت تاریخ تولد او ۴۳۷ق باید باشد. مقبرۀ خواجه احمد یسوی در شمال شرقی شهر ترکستان واقع در جنوب کشور قزاقستان قرار دارد. این مقبره به صورتی که کم وبیش امروزه وجود دارد در زمان امیر تیمور گورکانی (در سال ۷۹۱ق/۱۳۸۹م) به جای مقبرۀ کوچک قدیمی تری که در قرن ۶ق/۱۲م ساخته شده بود، بنا گردید، ولی با مرگ امیرتیمور لنگ ناتمام ماند. شیوۀ معماری این مقبره به سبک هنر دوران تیموریان است و از نظر فضاسازی، نحوۀ ساخت طاق و گنبد و کاربرد کاشی های لاجوردی لعاب دار و تزیینات مختلف در آن نمونه بارزی از این نوع سبک معماری است. این مقبره از بزرگترین و مهم ترین زیارتگاه های آسیای میانه است و به ویژه جلوه گر هویت ملی قزاق هاست و زائران بسیاری را به خود جلب می کند. این مقبره در سال ۲۰۰۳ از طرف یونسکو به عنوان میراث جهانی به ثبت رسید. بازسازی مقبره با همکاری کشور ترکیه در سال های اخیر صورت گرفته است.
wikijoo: احمد_یسوی_(_ـ۵۶۲ق)