احصاء العلوم

[ویکی نور] تحقیق و تصحیح کتاب، توسط علی بوملحم صورت گرفته است.
ابن قفطی در مورد این کتاب گفته است که طالبان علم به هیچ روی از راهنمایی آن بی نیاز نیستند و هم چنین فارابی را نخستین کسی دانسته که چنین اثری نگاشته است.
هدف فارابی از تألیف این اثر، شمارش و شناخت علوم بوده است.
کتاب دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در پنج فصل تنظیم شده است.
فارابی این اثر را در تقسیم و شناخت علوم و شاخه های فرعی آن نگاشته است. می توان گفت که این کتاب چکیده ای از علوم رایج دوره نویسنده است.
در مقدمه محقق، از فارابی و ارسطو و اختلاف نوشتاری آنان سخن به میان آمده و در ادامه خلاصه ای از محتوای فصول کتاب، ارائه گردیده است.

اِحصاءُ العُلوم
تألیف ابونصر فارابی، رساله ای به عربی، دربارۀ علوم گوناگون. مؤلف در این اثر به معرفی دانش های زبان، منطق، ریاضیات، علم طبیعی و الهی، علم مدنی، فقه و کلام پرداخته است. این اثر مختصر، افزون بر تأثیر در فرهنگ اسلامی، تأثیر بسزایی در فرهنگ غرب داشته، آن چنان که پاره ای از مضامین آن در آثار گوندیسالینوس، ونسان دو بووه، راجر بیکن، ژروم دو موراویهو دیگران دیده می شود. از این اثر تصحیح های متعددی ازجمله تصحیح عثمان امین و اَنگل پلاسیه عرضه شده است. ترجمه هایی از آن نیز به زبان های لاتین و اسپانیایی منتشر شده و ترجمۀ فارسی آن به قلم حسین خدیوجم انجام پذیرفته است (تهران، ۱۳۶۴ش).