احزابِ دولتی ایران
احزابی که در تقسیم بندی معمولِ احزاب سیاسی ایران نمی گنجند و حزب سیاسی تشکیل یافته از ساختارهای حکومتی محسوب می شوند و بدون اتکا به حمایت مردم به کسب قدرت سیاسی و تشکیل حکومت یا مشارکت در آن می پردازند. احزاب دولتی نمایندۀ خواست ها و منافع اقشار و طبقات گوناگون جامعه نبوده و ساخته حکومت ها هستند و نظر به جایگاه و نقش آنان، به خصوص در جوامعی چون ایران، اهمیت و اعتبار اندکی داشته اند. این احزاب غالباً از ایدئولوژی و خاستگاه یا بستر فکری و عقیدتی مشخصی برخوردار نبوده اند و حضور و فعالیت آن ها عمدتاً در مقاطعِ رکود تحزب و در فقدان احزاب سیاسی ِ واقعی میسّر بوده است . در دورۀ رضاشاه که نخستین مقطع سرکوب و منع فعالیت های حزبی پس از اولین دورۀ تحزّب (عصر مشروطه ) محسوب می شود، احزاب تجدّد، ایران نو و ترقّی ، که اغلب به دست اطرافیان رضاشاه به وجود آمده بودند، در تحکیم پایه های قدرت شخصی و بسط حاکمیتِ تمرکزگرا و خودکامۀ او تأثیر داشتند. در دهۀ ۱۳۲۰ش که عصر احیای مشروطه و دومین دورۀ تحزب در ایران است ، در کنار سه دسته احزاب سیاسیِ چپ ، ملی و مذهبی چندین حزب دولتی نیز ظاهر شدند. حزب دموکرات ایران که از سوی قوام السلطنه تشکیل شد و گروه ها و احزاب کوچکی چون سومکا، آریا، و ذوالفقار را می توان در شمار چنین احزابی دانست. شاخص ترین نمونه های احزاب دولتی در ایران احزابی است که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش، درپی سرکوب احزاب سیاسی و فعالان حزبی ، از سوی شاه یا نخست وزیران او تشکیل شد. احزاب ملّیون ، مردم، و ایران نوین که توسط رجال درباری و نخست وزیرانی چون منوچهر اقبال ، امیراَسدالله علم ، حسنعلی منصور و امیرعباس هویدا تشکیل و رهبری می شد، نقش نمایشی احزاب اکثریت یا اقلیت را ایفا می کردند. حزب رستاخیزِ ملت ایران ، آخرین و تنها حزب دولتی ایران در دوران محمدرضاشاه بود.
احزابی که در تقسیم بندی معمولِ احزاب سیاسی ایران نمی گنجند و حزب سیاسی تشکیل یافته از ساختارهای حکومتی محسوب می شوند و بدون اتکا به حمایت مردم به کسب قدرت سیاسی و تشکیل حکومت یا مشارکت در آن می پردازند. احزاب دولتی نمایندۀ خواست ها و منافع اقشار و طبقات گوناگون جامعه نبوده و ساخته حکومت ها هستند و نظر به جایگاه و نقش آنان، به خصوص در جوامعی چون ایران، اهمیت و اعتبار اندکی داشته اند. این احزاب غالباً از ایدئولوژی و خاستگاه یا بستر فکری و عقیدتی مشخصی برخوردار نبوده اند و حضور و فعالیت آن ها عمدتاً در مقاطعِ رکود تحزب و در فقدان احزاب سیاسی ِ واقعی میسّر بوده است . در دورۀ رضاشاه که نخستین مقطع سرکوب و منع فعالیت های حزبی پس از اولین دورۀ تحزّب (عصر مشروطه ) محسوب می شود، احزاب تجدّد، ایران نو و ترقّی ، که اغلب به دست اطرافیان رضاشاه به وجود آمده بودند، در تحکیم پایه های قدرت شخصی و بسط حاکمیتِ تمرکزگرا و خودکامۀ او تأثیر داشتند. در دهۀ ۱۳۲۰ش که عصر احیای مشروطه و دومین دورۀ تحزب در ایران است ، در کنار سه دسته احزاب سیاسیِ چپ ، ملی و مذهبی چندین حزب دولتی نیز ظاهر شدند. حزب دموکرات ایران که از سوی قوام السلطنه تشکیل شد و گروه ها و احزاب کوچکی چون سومکا، آریا، و ذوالفقار را می توان در شمار چنین احزابی دانست. شاخص ترین نمونه های احزاب دولتی در ایران احزابی است که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش، درپی سرکوب احزاب سیاسی و فعالان حزبی ، از سوی شاه یا نخست وزیران او تشکیل شد. احزاب ملّیون ، مردم، و ایران نوین که توسط رجال درباری و نخست وزیرانی چون منوچهر اقبال ، امیراَسدالله علم ، حسنعلی منصور و امیرعباس هویدا تشکیل و رهبری می شد، نقش نمایشی احزاب اکثریت یا اقلیت را ایفا می کردند. حزب رستاخیزِ ملت ایران ، آخرین و تنها حزب دولتی ایران در دوران محمدرضاشاه بود.
wikijoo: احزاب_دولتی_ایران