اجماع کشفی

[ویکی فقه] اجماع کشفی به اتفاق نظرِ کاشف از وجود دلیل معتبر نزد اجماع کنندگان اطلاق می شود.
اجماع کشفی، اجماعی است که از طریق تحصیل اتفاق علما در یک مسئله، کشف می شود که دلیل معتبری نزد آن ها بوده و به ما نرسیده است. در کتاب « فوائد الاصول » آمده است:«و قیل ان الوجه فی حجیته انما هو لأجل کشفه عن وجود دلیل معتبر عند المجمعین». معتقدین به اجماع کشفی، می گویند این اجماع نمی تواند به طور قطع کاشف از سخن امام (علیه السلام) باشد، بلکه فقط نشان می دهد که در مسئله مورد اجماع، دلیلی معتبر وجود داشته که به ما نرسیده است.
توضیح
فقها و مجتهدان که هر یک دارای اندیشه و سلیقه خاص هستند، هرگاه در حکمی از مسائل فقهی به اتفاق نظر برسند (با توجه به اجتناب آنان از استحسان های عقلی و اعتبارهای ظنی در مقام استنباط و نیز دقت نظر و رعایت تقوا و احتیاط شدید آن ها) از هماهنگی آنان می توان دریافت که رأی آنان مستند به دلیل معتبری می باشد که در دست رس آنان بوده است، ولی هم اکنون در اختیار ما نیست، زیرا اگر دلیل معتبری وجود نداشت، آنان به صراحت حکم نمی کردند و اجماع محقق نمی شد. این طریق کشف از دلیل معتبر، منسوب به مرحوم « نایینی » است.
نکته
از شرایط اجماع کشفی، اتفاق همه علمای یک عصر در مسئله می باشد. افزون بر آن، نباید رأی آنان موافق با قاعده و یا اصلی شرعی باشد، زیرا در این صورت احتمال داده می شود مدرک مورد نظر آن ها، همان اصل باشد.