اثلق

خوانند .
ماهیت آن: درختی است مابین شجر و گیاه و در مواضع صلب در کنار رودها و غیر آن میروید و شاخهای آن صلب و قوی و برگ آن از برگ زیتون کوچکتر و نرمتر و فیالجمله شبیه به برگ انار و روی برگهای آن سبزتر از پشت آنها و بر سر هر شاخی پنج عدد برگ شبیه به پنج انگشت متفرقۀ الاطراف متقاربۀ الاصول و چون به دست بمالند بوی خوشی از آن آید و گل آن سفید مایل به سرخی و زرقت و تخم آن شبیه به فلفل کوچکی و رنگ آن مختلف بعضی سفید و بعضی سیاه و در هند درخت آن بزرگتر از جاهای دیگر میشود .
طبیعت آن : گرم و خشک در دویم و بعضی در سیم خشک و بعضی در دویم سرد و در اول خشک دانسته اند.
افعال و خواص آن: قابض و محلل و ملطف و مفتح سده دماغی و کبدی و صداع رطوبی و ورمی مانند قرانیطس و لیثرغس و جنون و خفقان و بواسیر و سده سپرز و ورم رحم و احتباس حیض و التوای عصب و شقاق مقعده و زهر مار و هوام و سگ دیوانه گزیده و طرد هوام نافع و برگ تازه آن را چون بسایند بدون آب مانند شامی کباب، قرصها سازند هر قرصی به مقدار سه ماشه و یک روی آن را بر روی تابه با روغن گاو بریان نمایند و در عسل
خالص جید تازه اندازند و تا سه روز هر روز صبح یک قرص آن را زن صاحب پرسوت بخورد و بعد از آن اگر موافقت نمود تا دو هفته هر روز یک قرص آن را صبح و یکی را شام و اگر صحت یافت بهتر و الا ترک نماید و اگر اثری از آن مانده باشد یک هفته دیگر نیز هر دو وقت و یا یک وقت بخورد و در ایام خوردن از لبنیات و حموضات و ماست و بقول و اشیای رطبه و روغن بسیار اجتناب نماید و پرسوت آزاریست که بعضی زنان را بعد از وضع حمل عارض میگردد مختلف میباشد حالات ایشان بعضی را ذرب بهم میرسد و زرد و ضعیف و لاغر میگرداند و رغبت بر غذایی نمینماید و چون قلیلی تناول نمایند دیر انهضام
یابد و تا به اسهال مندفع نگردد آرام نمییابند و بعضی را تب خفیفی نیز به آن میباشد و ضماد آن جهت درد سر رطوبی و ورمی مانند قرانیطس و شرب آن جهت جنون و تفتیح سده دماغی و خفقان سوداوی و بلغمی و تفتیح سده جگر و سپرز و حبس دم بواسیر و کسر ریاح و زیاده کردن شیر و تجفیف منی و ادرار حیض و گزیدن مار و هوام و سگ دیوانه و با شراب جهت گشودن حیض و طلای آن به آب جهت وجع شقاق مقعده و حمول و بخور برگ و ثمر آن با مثل آن پودنه صحرایی جهت ادرار حیض و جلوس در طبیخ آن جهت ورم رحم و مقعده و مرهم آن با کره یعنی مسکه تازه و برگ تاک جهت رفع صلابت انثیین و بخور آن باعث گریختن هوام و تحلیل اورام و فرش
کردن برگ آن و بر آن نشستن کاسر قوت باه و گریزاننده هوام است و بستن برگ گرم کرده آن بر ورم بارد و نزول آب در بیضه و گویند تکیه کردن بر چوب آن که از آن متکا ساخته بر شهوت جماع است و در ١ آن تکیه نمایند مانع تعب و قطع کنندهزیر فرش خواب گذاشتن مانع احتلام و قاطع نعوظ و تخم آن
لطیفتر از برگ آن .
مضر گرده و مصدع، مصلح آن صمغ عربی .
مقدار شربت آن: یک مثقال و بهتر آن است که آن را بدون
مصلح آ ن که صمغ عربی است استعمال ننمایند و زیاده از یک مثقال نیز . بدل آن: گویند دو وزن آن شاهدانه است .

فرش می نمایند در معابد خود به جهت آنکه گمان برده اند که مضعف باه و شکننده شهوت است و به فارسی پنجگشت و به هندی سنبهالو و به فرنگی اسکی نان تو و به لاتین ویطوس و ثمر آن را به عربی حب الفقد و حب النسل نامند بالعکس از قبیل نام زنگی کافور زیرا که قاطع نسل است و به فارسی فلفل کوهی و به شیرازی دل آشوب و به هندی رنیکا خوانند.