اثری از اسپینوزا

الف - پروردگار، خالق مخلوقات، آفریدگار کائنات که با مخلوقات و کائنات یکیست و یا خدای حقیقی و واقعی یعنی اول، وسط، آخر، درون و بیرون همه چیز و همه کس یا بطور عام تر یعنی ظاهر و باطن این واقعیت و طبیعت و یا بطور کلی یعنی محیط و محتوای هرکدام از گیتی ها، کیهان ها و یا جهان های متناهی، مساوی، موازی و بیشمار که هیچ موجود و هیچ چیز دیگری چه عینی یا فیزیکی و چه غیبی یا متافیزیکی، غیر از او، آن و این نه وجود دارد و نه میتواند وجود داشته باشد از قبیل؛ لوسیفِر، ابلیس، زَتان یا زاتان، اهریمن و یا شیطان ؛ گابریئل یا جبرئیل فرشته پیام آور یا خبر رسان؛ عزرائیل یا ملک الموت و یا فرشته مرگ و مامور قبض روح؛ میخائیل یا ایل مَی خواهان فرشته رحمت و محبت و مهربانی و سرانجام جناب اسرافیل فرشته صورچی یا شیپور زن در یوم القیامه، روز قیامت یا رستاخیر اموات یا مردگان از قبور یا گورها. این خدای حقیقی و واقعی در محیط و محتوای هرکدام از جهان ها از لحاظ زمانی و مکانی و از لحاظ بیزمانی و بیمکانی دارای شانزده ( ۱۶ ) بُعد مجرد میباشد؛ هشت ( ۸ ) تا مطلق و هشت ( ۸ ) تا نسبی.
ب - خدای لفظی، کلمه ای، واژه ای، مفهومی و ایده ای با الفاظ و نام های گوناگون در زبان های مختلف بشری که فقط در زبان، خط، فهم و عقل ناقص و محدود انسانی از موجودیت برخوردار ست و در خارج از آنها هیچگونه مصداق و مثال بیرونی ندارد و درست به همین علت و دلیل کلیه سعی ها و کوشش های برهانی و استدلالی انسان در اثبات وجود این نوع خدا در اعصار گذشته و حال و آینده همیشه با شکست مواجه بوده و هست و خواهد بود. بعضی از نام ها به زبان اقوام بر روی پروردگار احد، واحد، یگانه و یکتا یا خدای حقیقی و واقعی به شکل زیرند: هو، اهو، اهورا، اهورامزدا، یاهو، یهوه، اله، الی، اِل، بل، بعال، داهگان، داگان، دوگان، تائو، دائو، برهمن، برهمان، زئوس، تئوس، گات، گاد، خُوا، خدا، خداوند متعال، حق تعالی، رب، الله، غیره و غیره و اعم و ذالک که فقط نام میباشند و توسط فهم و عقل انسان ساخته شده و بر زبان جاری گشته و به کمک ابزار های نوشتاری روی گل، سنگ، چوب و پوست حیوانات و کاغذ نوشته شده اند و فقط در زبان و خط و خاطره ی انسان ( و آنهم مشروط بر اینکه حداقل یک بار دیده، خوانده و شنیده شده و در خاطره ثبت و ضبط گردیده بوده باشند و نه اینکه بطور فطری یا مادر زادی در فهم و عقل و خاطره موجود باشند ) از موجودیت کلمه ای برخوردارند و در خارج از آنها هیچگونه مصداق و مثال بیرونی ندارند، یعنی از هیچگونه موجودیت دیگری چه شهودی و چه غیبی برخوردار نیستند.
حال اگر رهبران، پیشوایان، مراجع تقلید، فقیهان، متکلمین، مترجمین و مفسرین آیات و روایات و احادیث انبیا و اولیا، الاهی دانانان وحیانی، حکیمان و عارفان دینی پیرو ادیان ابراهیمی یعنی یهودیت و مسیحیت و اسلام منجمله زردشتیان و هندوان و بودائیان خواستند و دوست داشتند میتوانند شب و روز به من هم لعنت بفرستند که مانند هرکدام از آنان ذره ای ناچیز بیش نیستم در بطن هستی یا وجود، ماهیت و ذات مطلق و بیکران و بی نهایت پروردگار، خالق مخلوقات یا آفریدگار کائنات و یا خدای حقیقی و واقعی.
ثنویت یا دوگانه انگاری های ادیان ابراهیمی به شکل های " دنیا اینجا و خدا آنجا " ؛ " دنیا زمانی و مکانیست و در عوض خدا بیزمان و بیمکان یا لازمان و لامکانست " و گمراهه روی بنیادی این سه دین یعنی بینش و باور به اینکه افراد انسانی از نسل بابا آدم و ننه حوای موسا و ایسا و محمّد میباشند ملقب به ابو - و اُم البشر، فقط از این راه و به این روش قابل حل و رفع و رفو و راست شدن، میباشد و نه از راه و به روشی دیگر.

فیلسوف و مورخ نامدار گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، دربارهٔ فیلسوف هم عصر خود نوشت: �شما یا پیرو اسپینوزا هستید، یا اساساً فیلسوف نیستید. � هم چنین دستاوردهای فلسفی و شخصیت اخلاقی اسپینوزا زمینه ساز آن شد تا ژیل دلوز، او را �شاهزادهٔ فلسفه� بنامد.
رساله دفاعیه: بعد از تکفیر و به زبان اسپانیایی نوشت ولی متأسفانه مفقود شد و در دسترس نیست.
رساله مختصره: اولین کار فلسفی او که در دسترس است. به فارسی ترجمه نشده است.
رساله در باب اصلاح فاهمه یا بهبود عقل: رساله ای ناتمام.
شرح اصول فلسفهٔ دکارت: یکی از آثار مهم که به روش هندسی در سال ۱۶۶۳ منتشر شد. دکتر میر آن را ترجمه کرده است.
رساله الهی سیاسی ( به انگلیسی:Theologico - Political Treatise، به لاتین:Tractatus Theologico - Politicus ) : اثر مهم و بسیار تأثیرگذار بر روشنفکران بعد. موضوع کتاب نقادی کتاب مقدس است و بسیار جنجال برانگیز بوده و هست. بدون نام منتشر شد. جزو کتاب های ممنوعهٔ زمان خود بود.
نامه ها: شامل ۸۴ نامه.
رساله سیاست: ناتمام.
اخلاق ( به انگلیسی: Ethics, Demonstrated in Geometrical Order ) :مهم ترین کتاب او. ترجمه شده توسط محسن جهانگیری جزو بزرگ ترین کتاب های فلسفی تاریخ بشر این تأثیر بسیاری بر روشنفکران بعدی داشت:
کولریچ شاعر مشهور انگلیسی آن را انجیل خود می داند.
گوته :ذهنی که بر من تأثیر گذاشته ذهن اسپینوزا بوده است.
هیوم :نظریاتی شنیع و وقیح دارد.
ترجمهٔ آثار به فارسی
�اخلاق�، ترجمه محسن جهانگیری، ویراستار اسماعیل سعادت، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ سوم، ۱۳۸۸
�رساله در اصلاح فاهمه ( و بهترین راه برای رسیدن به شناخت حقیقی چیزها ) �، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، ۱۳۷۴
�ش‍رح اص‍ول ف‍ل‍س‍ف‍ه دک‍ارت و ت‍ف‍ک‍رات م‍اب‍ع‍دال‍طب‍ی‍ع‍ی�، ترجمه محسن جهانگیری، تهران، نشر سمت، چاپ دوم، ۱۳۸۸
�رساله سیاسی� ( دفترهای سیاست مدرن۳ ) ، ترجمه پیمان غلامی و ایمان گنجی، ویراستار: محمدمهدی اردبیلی | تهران، نشر روزبهان، چاپ اول، ۱۳۹۳
�رسالهٔ الهی - سیاسی�، ترجمهٔ علی فردوسی، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۹۶
نمونه ای از متن رساله الهی سیاسی
ترس خرافه را می پروراند. اشخاص ضعیف و حریص از روی بد بختی از عبادت استفاده می کنند و اشک های زنانه می ریزند تا از خداوند درخواست کمک کنند. تجمل و تشریفات دردین قرار داده شده اند تا ذهن انسان را با تعصبات مسدود کنند و برای عقل جایی نمی ماند که حتی اندکی شک کند. فراموش نکنید که عقل بازیچه الهیات نیست.
این اعتقاد که یهودیان قوم برگزیده خداوند هستند بی معناست.
هرکس با خواندن صادقانه قوانین موسی متوجه می شود خداوند فقط با انتخاب سرزمینی کوچک که در آن در صلح و صفا زندگی کنند به آنان عنایت داشته اند.
کتاب مقدس صرفاً شامل حقیقت روحانی - یعنی تمرین عدالت و نیکوکاری - است، نه حقایق زمینی و نیز اصرار می کنند همه کسانی که قوانین دنیوی رادر کتاب مقدس پیدا می کنند یا در اشتباهند یا خودخواه.
من از بسیای از افراد می خواهم کتاب مرا نخوانند: توده بی سواد و خرافاتی که فکر می کنند که عقل چیزی جز بازیچه الهیات نیست، از این کتاب چیزی نمی فهمند. در واقع شاید ایمان شان آشفته گردد.
حکم تکفیر
عقیدهٔ همه خدایی اسپینوزا منجر به صدور حکم تکفیر او از سوی روحانیون یهودی شد ( در سال۱۶۶۵ ) :
به قضاوت فرشتگان و روحانیون، ما باروخ اسپینوزا، را تکفیر می کنیم، از اجتماع یهودی خارج می کنیم و او را لعنت و نفرین می کنیم. تمامی لعنت های نوشته شده در قانون ( منظور تلمود و تورات است ) بر او باد، در روز بر او لعنت باد، در شب بر او لعنت باد. وقتی خواب است بر او لعنت باد، وقتی بیدار است بر او لعنت باد، وقتی بیرون می رود بر او لعنت باد و وقتی بازمی گردد بر او لعنت باد. خداوند او را نبخشد و خشم و غضب خدا علیه او مستدام باد، خداوند نام او را در زیر این خورشید محو کند و او را از تمامی قبایل اسرائیل خارج کند. ما شما را نیز هشدار می دهیم، که هیچ کس حق ندارد با او سخن بگوید، چه به طور گفتاری و چه بطور نوشتاری. هیچ کس حق ندارد به او لطفی بکند، کسی حق ندارد با او زیر یک سقف بماند، و در دو متری او قرار بگیرد، و هیچ کس حق ندارد هیچ نوشته ای از او را بخواند.
منابع:
دورانت، ویل. �فصل چهارم�. در تاریخ فلسفه. ترجمهٔ عباس زریاب. چاپ هجدهم.
ایران لیبرال بهرام محیی