اترار

الگوی تکیه WS
شمارگان هجا 2
منبع
فرهنگ کوچک زبان پهلوی
غایرخان
حاکم شهر اترار در زمان سلطنت خوارزمشاهیان بود. او با ترکان خاتون مادر خوارزمشاه خویشاوندی داشت. از غایرخان به عنوان مسبب حمله مغول به ایران یاد می شود.
چنگیز خان ایجاد رابطه با سلطان محمد خوارزمشاه را وسیله ای برای برقراری تجارت بین دو دولت می دانست. در همین جهت اولین سفیر سلطان خوارزم را هم در جلوی دروازهٔ پکن پذیرفت و ضرورت تجارت بین مغول و قلمرو سلطان را لازمهٔ ایجاد روابط دوستی اعلام کرد. در جریان همین احوال تعدادی بازرگان مسلمان از قلمرو سلطان پاره ای اجناس به ولایت خان مغول بردند و چنگیز هرچند در آغاز ورود با آنها با خشونت رفتار کرد، سرانجام از آنها دلجویی نمود و آنها را به خشنودی بازگرداند. در بازگشت آنها، تعدادی بازرگان مغول که تعدادشان به ۴۵۰ نفر می رسید و ظاهراً اکثر آنها نیز مسلمانان ولایت وی بودند با پاره ای اجناس به همراه ایشان و با نامه ای شامل توصیهٔ آنها و درخواست برقراری رابطه بین دو دولت، به قلمرو سلطان خوارزمشاه فرستاد، اما غایرخان این بازرگانان را هنگامیکه از سرحد آن ناحیه وارد قلمرو سلطان می شدند را به طمع مال یا احساس خطرجاسوسی، در همان جا توقیف کرد و سپس با اجازهٔ سلطان محمد خوارزمشاه که در آن هنگام در ولایت عراق بود و گزارش غایرخان را نشانهٔ سوءنظر چنگیز تلقی کرد، تمامی این بازرگانان را قتل عام کرد. سفیری هم که بعد از آن از جانب چنگیز آمد و حامل اعتراض خان مغول و مطالبهٔ جبران این واقعه بود، به قتل رسید و خان مغول به تلافی این اهانت هجوم به قلمرو سلطان را اجتناب ناپذیر یافت.
چنگیز خان پس از حمله به ایران، اترار را محاصره کرد. محاصرهٔ اترار ۶–۵ ماه طول کشید و مقاومت این شهر از دیگر شهرهای ماوراءالنهر بیشتر بود. حاکم شهر غایرخان که می دانست چنگیز انتقام سفرای خود را از او خواهد کشید، تا آخرین لحظه پایدارای کرد و چون بالاخره از سلطان محمد کمکی به او نرسید شهر به تصرف دشمن درآمد و حاکم را زنده دستگیر کرده و به نزد چنگیز آوردند. چنگیز فرمان داد نقره داغ کنند و در گوش و چشم او بریزند
نام شهر کهن که قبلا جزوی از خاک ایران بود امروز جزوی از خاک قزاقستان هست نام این رو اترار به فاراب تغییر داد شده است طبق عهده یا پیمان آخال در دور قاجار زمان ناصرالدین شاه قاجار از ایران جدا شده
منابع ها. زرین کوب، عبدالحسین ( ۱۳۹۰ ) . روزگاران. تهران: انتشارات سخن
حقیقت، عبدالرفیع. �تصویری از یورش وحشتزای مغول به ایران�. تجلی تاریخ ایران. تهران: انتشارات کومش، ۱۳۷۰