اِتّحاد اسلام
نهضت فکری ـ سیاسی در جهان اسلام در اواخر قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ق. همزمان با تضعیف قدرت سیاسی ـ نظامی عثمانی در قرن ۱۳ق، دولت عثمانی درصدد برآمد تا با ایجاد نهضت اتحاد اسلام ، توجه عمومی مسلمانان را به خطر استعمار اروپایی ، در حمایت از خلافت عثمانی برانگیزد. سیدجمال الدین اسدآبادی که در آن زمان در رأس شورای آموزش و پرورش عثمانی قرار داشت (۱۲۸۷ق/۱۸۷۰) نقش مهمی در این زمینه ایفا کرد. او با سفر به کشورهای گوناگون اسلامی درصدد برآمد تا سران دولت های اسلامی را متحد و به هم نزدیک کند، اما نتیجه ای از تلاش های خود نگرفت . در عوض اندیشۀ اتحاد اسلام در بین گروه هایی از علما و متفکران مسلمان کشورهای اسلامی طرفدارانی جدی یافت . این اندیشه ، بازگشت به قرآن به عنوان کتاب زندگی ساز مسلمانان ، زدودن فرهنگ دینی مسلمانان از بدعت ها و خرافات و کنارگذاردن کدورت ها و اختلافات بی پایۀ مذهبی ، بازگرداندن عزّت و سربلندی گذشته مسلمانان و ایجاد وحدت و همدلی میان مسلمانان را در معارضه با استعمار تبلیغ می کرد. این اندیشه در ترکیه ، مصر، ایران ، هند، و دیگر مناطق جهان اسلام طرفدارانی یافت . در ایران از کسانی مانند حاج شیخ هادی نجم آبادی ، شیخ الرئیس، و آیت الله طالقانی ؛ در شبه قاره هند از افرادی مانند شبلی نعمانی ، علامه اقبال لاهوری و ابوالکلام آزاد؛ در آسیای مرکزی از قاضی عبدالرشید ابراهیم ؛ در عراق از شیخ محمد حسین کاشف الغطاء؛ در لبنان از سیدمحسن امین عاملی و سیدعبدالحسین شرف الدین ؛ و در الجزایر از مالک بن نبی می توان نام برد. از این افراد، برخی عمدتاً به جنبۀ فکری و عقیدتی آن می اندیشیدند و درصدد دفع اختلافات مذهبی و نزدیکی فِرَق اسلامی بودند و برخی دیگر به جبهه ای سیاسی از علما و متفکران مسلمان در معارضه با استعمار و صهیونیسم نظر داشتند.
نهضت فکری ـ سیاسی در جهان اسلام در اواخر قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ق. همزمان با تضعیف قدرت سیاسی ـ نظامی عثمانی در قرن ۱۳ق، دولت عثمانی درصدد برآمد تا با ایجاد نهضت اتحاد اسلام ، توجه عمومی مسلمانان را به خطر استعمار اروپایی ، در حمایت از خلافت عثمانی برانگیزد. سیدجمال الدین اسدآبادی که در آن زمان در رأس شورای آموزش و پرورش عثمانی قرار داشت (۱۲۸۷ق/۱۸۷۰) نقش مهمی در این زمینه ایفا کرد. او با سفر به کشورهای گوناگون اسلامی درصدد برآمد تا سران دولت های اسلامی را متحد و به هم نزدیک کند، اما نتیجه ای از تلاش های خود نگرفت . در عوض اندیشۀ اتحاد اسلام در بین گروه هایی از علما و متفکران مسلمان کشورهای اسلامی طرفدارانی جدی یافت . این اندیشه ، بازگشت به قرآن به عنوان کتاب زندگی ساز مسلمانان ، زدودن فرهنگ دینی مسلمانان از بدعت ها و خرافات و کنارگذاردن کدورت ها و اختلافات بی پایۀ مذهبی ، بازگرداندن عزّت و سربلندی گذشته مسلمانان و ایجاد وحدت و همدلی میان مسلمانان را در معارضه با استعمار تبلیغ می کرد. این اندیشه در ترکیه ، مصر، ایران ، هند، و دیگر مناطق جهان اسلام طرفدارانی یافت . در ایران از کسانی مانند حاج شیخ هادی نجم آبادی ، شیخ الرئیس، و آیت الله طالقانی ؛ در شبه قاره هند از افرادی مانند شبلی نعمانی ، علامه اقبال لاهوری و ابوالکلام آزاد؛ در آسیای مرکزی از قاضی عبدالرشید ابراهیم ؛ در عراق از شیخ محمد حسین کاشف الغطاء؛ در لبنان از سیدمحسن امین عاملی و سیدعبدالحسین شرف الدین ؛ و در الجزایر از مالک بن نبی می توان نام برد. از این افراد، برخی عمدتاً به جنبۀ فکری و عقیدتی آن می اندیشیدند و درصدد دفع اختلافات مذهبی و نزدیکی فِرَق اسلامی بودند و برخی دیگر به جبهه ای سیاسی از علما و متفکران مسلمان در معارضه با استعمار و صهیونیسم نظر داشتند.
wikijoo: اتحاد_اسلام