ابیورد

اَبیوَرد با نام های دیگر اباورد، باورد و خاوران، [ نیازمند منبع] از شهرهای کهن ایران در شمال خراسان و شهرستان درگز کنونی، بر دامنه شمالی کوه های هزارمسجد است. این شهر که امروزه جزء استان آخال ترکمنستان است، [ ۱] منطقه ای حفاظت شده و باستانی است و در حال حاضر سکنه ندارد. [ ۲]
دربارهٔ اینکه این شهر هنوز برجا است یا نه، اختلاف نظر وجود دارد. برخی بر این نظرند که ابیورد همان شهری است که امروزه بدان محمدآباد می گویند و در سمت باختری مرو واقع است. برخی نیز گفته اند که ابیورد کامل ویران شده و ویرانه های آن اکنون در کشور ترکمنستان، در حدود هشت کیلومتری غرب ایستگاه قهقهه، در مسیر راه آهن عشق آباد به مرو واقع است. به نوشته بارتولد، در نزدیکی های ابیورد کهنه، قریه دیگری هست که آن نیز در گذشته ابیورد خوانده می شود و اکنون پشتک نامیده می شود.
فردوسی در شاهنامه نام باورد[ ۳] را در بیتی چنین آورده است:
به اعتقاد حسن پیرنیا نام ابیورد از «آپاوُرتِن» که در نزدیکی این منطقه قرار داشت گرفته شده است و به آن در گذشته «باوَردهم» می گفتند و باوَرد همان پاوُرت بود. [ ۴]
دربارهٔ وجه تسمیه ابیورد صاحب مرآت البلدان می نویسد: به عقیده عجم یک قطعه از خراسان را کیکاوس به آورد پسر گودرز اجاره داد و او در آن قطعه شهر ابیورد بنا نهاد و بر این نام موسوم کرد.
با توجه به حسن تدبیر و سیاست و تاکتیک نظامی نادرشاه افشار، هر محلی که به تصرف درمی آمد از نظر حفظ و استحکام موقعیت و نفوذ خود از سرداران مورد اعتماد و نزدیکان و خویشاوندان خود استفاده می نموده که ایل ابیوردی که هم نسبت خویشاوندی با نادر شاه افشار داشته و هم با شجاعت و دلاوری دوش به دوش وی گام برمی داشتند در این قبیل موارد مورد استفاده سیاست نادری قرار می گرفتند به همین جهت در موقع تعقیب و شکست و قتل اشرف افغان و از بین بردن محمد تقی خان و میر حسین بیگ داروغه حاکم شیراز و غزل حاتم خان کرد بادلو از طرف نادرشاه فرد شایسته، رشید و لایقی بنام محمد علی بیگ قورت ابیوردی که هم برادر زن نادر شاه بود و هم در اردوکشی ها و فتوحات نادر شاه سهم بسزایی داشته به حکومت در فارس منسوب می شود و ایل و تبارش مأمور حفظ نفوذ و قدرت او در منطقه فارس می شوند.
در سال ۱۲۹۳ هجری قمری والی فارس معتمد الدوله فرهاد میرزا محل کنونی را تیول ایل ابیوردی می داند و بنج آن را به کریم آقا پسر برخوردار می دهد که هنوز این بنج نزد فامیل کریم آقایی محفوظ مانده است ( لازم است ذکر شود فامیل کریم آقایی هنگام بروی کار آمدن شناسنامه از برخوردار تغیر نام می دهند ) .

اَبیوَرد
شهر قدیم در دشت خاوران، در شمال استان خراسان رضوی. نزدیک درگز و در دامنۀ شمالی کوه های شمالی خراسان، یعنی در جمهوری ترکمنستان، قرار دارد. آثاری از روزگار اشکانیان در آن وجود دارد. ویرانه های این شهر در هشت کیلومتری ایستگاه راه آهن قهقهه دیده می شود. به آن باورد یا پا ارت و پاورت نیز می گویند.