[ویکی فقه] جرجانی ، ابوسعید ضریر (نابینا)، ریاضیدان و هندسه دان ایرانی فعال در حدود سال ۴۰۰. از زندگانی وی تقریباً هیچ اطلاعی در دست نیست . از نام او برمی آید که اهل شهر باستانی جرجان بوده است .
کامل ترین صورت نام وی را ابوریحان بیرونی در یکی از دست نوشته های استخراج الاوتار ــ که به شماره ۱۰۱۲ در کتابخانه لیدن نگهداری می شود به صورت ابوسعید محمدبن علی ضریر جرجانی آورده است . چون زوتر ابوسعید ضریر جرجانی ریاضیدان را به اشتباه با ابوسعید ضریر احمدبن خالد بغدادی که ادیب و شاگرد ابوعبداللّه محمدبن زیادبن اَعرابی (متوفی ۲۳۱) بود، یکی دانسته است ، گاهی دوره حیات جرجانی ریاضیدان را قرن سوم ذکر کرده اند. جرجانی در رساله مسائل هندسیة از ابوعبداللّه شَنّی ، که در نیمه دوم قرن چهارم می زیست ، نام برده است. این اشاره مؤید آن است که محمدبن علی جرجانی با احمدبن خالد ادیب یکی نیست .
تألیفات
از جرجانی دو رساله به نامهای مسائل هندسیة و استخراج خط نصف النهار من کتاب انالیما والبرهان علیه به جا مانده است که هر دو اهمیت تاریخی بسیاری دارند. تنها دست نوشته شناخته شده آن ها به ترتیب برگهای ۶۹ رـ۷۱ پ و ۱۵۳ پ ـ ۱۵۴ پ ، از نسخه خطی شماره ۴۱ م . ریاضی در دارالکتب المصریه قاهره را تشکیل می دهند. یان پ . هوخندایک ، ویرایشی از متن عربی این دو رساله را همراه با ترجمه و شرح انگلیسی آنها منتشر کرده است .
← مسائل هندسیه
(۱) ابوریحان بیرونی ، استخراج الاوتار فی الدائرة بخواصّ الخط المنحنی فیها.(۲) ابوریحان بیرونی ، تحریر استخراج الاوتار، چاپ ابوالقاسم قربانی .(۳) ابوریحان بیرونی ، رسائل البیرونی ، حیدرآباد دکن ۱۳۶۷/۱۹۴۸.(۴) یاقوت حموی ، معجم الادباء.(۵) Abu Rayh an Bīrunī, The exhaustive treatise on shadows , translation and commentary by E S Kennedy, Aleppo ۱۹۷۶;.(۶) Jan P Hogendijk, "The geometrical works of AbuSa ـ īd al-Darīr al-Jurjanī ", SCIAMVS , vol ۲ (Apr ۲۰۰۱) ;.(۷) Galina PMatvievskaya and Boris ARozenfeld, Matematiki i astronomi musulmanskogo srednevekovia i ikh trudi) VIII th - XVII th cent) Moscow ۱۹۸۳;.(۸) Otto Neugebauer, A history of ancient mathematical astronomy , New York ۱۹۷۵;.(۹) A I Sabra, Optics, astronomy and logic: studies in Arabic science and philosophy , pt VIII : "Ibn al-Haytham's lemmas for solving Alhazen's problem'", Norfolk: Variorum, ۱۹۹۴;.(۱۰) Fuat Sezgin, Geschichte der arabischen Schriftums , Leiden ۱۹۶۷-۱۹۸۴;.(۱۱) Heinrich Suter, Beitrage zur Geschichte der Mathematik und Astronomie im Islam , ed Fuat Sezgin, vol ۱:Die Mathematiker und Astronomen der Araber und ihre Werke , Frankfurt ۱۹۸۶.
کامل ترین صورت نام وی را ابوریحان بیرونی در یکی از دست نوشته های استخراج الاوتار ــ که به شماره ۱۰۱۲ در کتابخانه لیدن نگهداری می شود به صورت ابوسعید محمدبن علی ضریر جرجانی آورده است . چون زوتر ابوسعید ضریر جرجانی ریاضیدان را به اشتباه با ابوسعید ضریر احمدبن خالد بغدادی که ادیب و شاگرد ابوعبداللّه محمدبن زیادبن اَعرابی (متوفی ۲۳۱) بود، یکی دانسته است ، گاهی دوره حیات جرجانی ریاضیدان را قرن سوم ذکر کرده اند. جرجانی در رساله مسائل هندسیة از ابوعبداللّه شَنّی ، که در نیمه دوم قرن چهارم می زیست ، نام برده است. این اشاره مؤید آن است که محمدبن علی جرجانی با احمدبن خالد ادیب یکی نیست .
تألیفات
از جرجانی دو رساله به نامهای مسائل هندسیة و استخراج خط نصف النهار من کتاب انالیما والبرهان علیه به جا مانده است که هر دو اهمیت تاریخی بسیاری دارند. تنها دست نوشته شناخته شده آن ها به ترتیب برگهای ۶۹ رـ۷۱ پ و ۱۵۳ پ ـ ۱۵۴ پ ، از نسخه خطی شماره ۴۱ م . ریاضی در دارالکتب المصریه قاهره را تشکیل می دهند. یان پ . هوخندایک ، ویرایشی از متن عربی این دو رساله را همراه با ترجمه و شرح انگلیسی آنها منتشر کرده است .
← مسائل هندسیه
(۱) ابوریحان بیرونی ، استخراج الاوتار فی الدائرة بخواصّ الخط المنحنی فیها.(۲) ابوریحان بیرونی ، تحریر استخراج الاوتار، چاپ ابوالقاسم قربانی .(۳) ابوریحان بیرونی ، رسائل البیرونی ، حیدرآباد دکن ۱۳۶۷/۱۹۴۸.(۴) یاقوت حموی ، معجم الادباء.(۵) Abu Rayh an Bīrunī, The exhaustive treatise on shadows , translation and commentary by E S Kennedy, Aleppo ۱۹۷۶;.(۶) Jan P Hogendijk, "The geometrical works of AbuSa ـ īd al-Darīr al-Jurjanī ", SCIAMVS , vol ۲ (Apr ۲۰۰۱) ;.(۷) Galina PMatvievskaya and Boris ARozenfeld, Matematiki i astronomi musulmanskogo srednevekovia i ikh trudi) VIII th - XVII th cent) Moscow ۱۹۸۳;.(۸) Otto Neugebauer, A history of ancient mathematical astronomy , New York ۱۹۷۵;.(۹) A I Sabra, Optics, astronomy and logic: studies in Arabic science and philosophy , pt VIII : "Ibn al-Haytham's lemmas for solving Alhazen's problem'", Norfolk: Variorum, ۱۹۹۴;.(۱۰) Fuat Sezgin, Geschichte der arabischen Schriftums , Leiden ۱۹۶۷-۱۹۸۴;.(۱۱) Heinrich Suter, Beitrage zur Geschichte der Mathematik und Astronomie im Islam , ed Fuat Sezgin, vol ۱:Die Mathematiker und Astronomen der Araber und ihre Werke , Frankfurt ۱۹۸۶.
wikifeqh: ابوسعید_ضریر_جرجانی