ابوزِید، نصر حامد (طَنطا ۱۹۴۳ـ قاهره ۲۰۱۰)
ابوزِید، نصر حامد
اندیشمند نوگرا، محقق و مترجم مصری. روستازاده، و در ۸ سالگی حافظ قرآن بود. به اجبار پدر دیپلم فنی گرفت، در ۲۵سالگی به دانشگاه قاهره رفت (۱۹۶۸) و لیسانس زبان و ادبیات عرب گرفت (۱۹۷۲). در ۱۹۸۱ با پایان نامۀ «تأویل قرآن از دیدگاه ابن عربی» دانشنامۀ دکتری گرفت. این رساله بعدها با نام فلسفۀ تأویل به چاپ رسید. در دانشگاه امریکایی قاهره و دانشگاه های اوزاکا (ژاپن)، خارطوم (سودان) و پنسیلوانیا (امریکا) تدریس و تحقیق کرد. تحقیقات و تألیفاتش دربارۀ اسلام (مفهوم النَصّ، و نقد الخطاب الدینی) که جنجال های فراوانی را در مجامع دانشگاهی و غیردانشگاهی به وجود آورد، سبب شد تا جمعی از استادان دارالعلوم و الازهر حکم ارتداد و جدایی وی را از همسرش صادر کنند. دادگاهی فوق العاده حکم طلاق را لغو، اما رأی ارتداد او را تأیید کرد. ایمن الظواهری، رهبر سازمان الجهاد مصر و دستیار اسامه بن لادن، رهبر سازمان القاعده، دستور قتل ابوزید را صادر کرد. ابوزید ناچار به هلند رفت و در دانشگاه لیدن (لایدن) به تدریس و تحقیق مشغول شد. مخالفت سنت گرایان دینی با ابوزید، از رویکرد تازۀ او به دین و روش هرمنوتیکی او در مطالعۀ متون دینی سرچشمه می گیرد. اندیشۀ این محقق را نوعی تفکر نو معتزلی می شمارند. مهم ترین و جنجالی ترین کتاب های ابوزید همان دو اثر یادشده و چند مقالۀ اوست. بعضی از آثار دیگرش: زن در گفتمان بحران؛ حقوق زن در اسلام (مقاله)؛ دربارۀ ادبیات کارگران و کشاورزان (مقاله)؛ برداشتن نقاب ترس (مقاله)؛ اُهِنری و نظریۀ داستان کوتاه (ترجمه)؛ ملاحظاتی دربارۀ قصه و طنز (ترجمه)؛ نظریات پیــرامون نشانه شناسی فرهنگ (ترجمه)؛ الخطاب والتأویل؛ الشکالیات القراءة و آلیات التأویل؛ چنین گفت ابن عربی که به فــارسی نیز ترجــمه شده (۱۳۸۵). چهــار کتاب دیــگر نیز از وی به زبان فارسی ترجمه شده: معنای متن (۱۳۸۰، ترجمۀ مفهوم النص)؛ نقد گفتمان دینی (۱۳۸۳، ترجمۀ نقدالخطاب الدینی)؛ دایره های ترس؛ رویکرد عقلانی در تفسیر قرآن.
ابوزِید، نصر حامد
اندیشمند نوگرا، محقق و مترجم مصری. روستازاده، و در ۸ سالگی حافظ قرآن بود. به اجبار پدر دیپلم فنی گرفت، در ۲۵سالگی به دانشگاه قاهره رفت (۱۹۶۸) و لیسانس زبان و ادبیات عرب گرفت (۱۹۷۲). در ۱۹۸۱ با پایان نامۀ «تأویل قرآن از دیدگاه ابن عربی» دانشنامۀ دکتری گرفت. این رساله بعدها با نام فلسفۀ تأویل به چاپ رسید. در دانشگاه امریکایی قاهره و دانشگاه های اوزاکا (ژاپن)، خارطوم (سودان) و پنسیلوانیا (امریکا) تدریس و تحقیق کرد. تحقیقات و تألیفاتش دربارۀ اسلام (مفهوم النَصّ، و نقد الخطاب الدینی) که جنجال های فراوانی را در مجامع دانشگاهی و غیردانشگاهی به وجود آورد، سبب شد تا جمعی از استادان دارالعلوم و الازهر حکم ارتداد و جدایی وی را از همسرش صادر کنند. دادگاهی فوق العاده حکم طلاق را لغو، اما رأی ارتداد او را تأیید کرد. ایمن الظواهری، رهبر سازمان الجهاد مصر و دستیار اسامه بن لادن، رهبر سازمان القاعده، دستور قتل ابوزید را صادر کرد. ابوزید ناچار به هلند رفت و در دانشگاه لیدن (لایدن) به تدریس و تحقیق مشغول شد. مخالفت سنت گرایان دینی با ابوزید، از رویکرد تازۀ او به دین و روش هرمنوتیکی او در مطالعۀ متون دینی سرچشمه می گیرد. اندیشۀ این محقق را نوعی تفکر نو معتزلی می شمارند. مهم ترین و جنجالی ترین کتاب های ابوزید همان دو اثر یادشده و چند مقالۀ اوست. بعضی از آثار دیگرش: زن در گفتمان بحران؛ حقوق زن در اسلام (مقاله)؛ دربارۀ ادبیات کارگران و کشاورزان (مقاله)؛ برداشتن نقاب ترس (مقاله)؛ اُهِنری و نظریۀ داستان کوتاه (ترجمه)؛ ملاحظاتی دربارۀ قصه و طنز (ترجمه)؛ نظریات پیــرامون نشانه شناسی فرهنگ (ترجمه)؛ الخطاب والتأویل؛ الشکالیات القراءة و آلیات التأویل؛ چنین گفت ابن عربی که به فــارسی نیز ترجــمه شده (۱۳۸۵). چهــار کتاب دیــگر نیز از وی به زبان فارسی ترجمه شده: معنای متن (۱۳۸۰، ترجمۀ مفهوم النص)؛ نقد گفتمان دینی (۱۳۸۳، ترجمۀ نقدالخطاب الدینی)؛ دایره های ترس؛ رویکرد عقلانی در تفسیر قرآن.