ابوریحان بیرونی محمد بن احمد

[ویکی نور] ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از دانشمندان بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری در دوم ذی الحجة سال 362ق در محلّی به نام بیرون در حومۀ خوارزم زاده شد و نسبت بیرونی را از آن جا گرفت.دربارۀ نسب و پدر وی اطلاع چندانی در دست نیست.کنیۀ ابوریحان نیز روشن نیست.نامش محمد بن احمد است که چیزی از آن نمی شود فهمید.وی به خوبی از عهدۀ فراگیری علوم زمان خویش برآمد و سفرهای بسیار و دوره گردی و شوق معرفت، که از آغاز سن عواطف او را ملتهب کرده بود، به وسعت معلومات وی کمک کرد.از همان آغاز در زمینۀ دانش به مسائلی توجه داشت که در میان متعلّمان قرون وسطای اسلامی چندان معهود و شناخته شده نبود.وی در سن 20 سالگی وطن خود را ترک کرد و به سوی سواحل دریای قزوین (خزر)روانه شد.در گرگان از توجهات قابوس بن وشمگیر زیاری بهره برد و نخستین تألیف بزرگ خود«آثار الباقیة» را به او پیشکش کرد.وی مکاتباتی با ابن سینا، معاصرکوچکترش-داشت که عمق معرفت فلسفی و تندخویی او را نشان می دهد.در حدودسال 400ق به وطن خویش بازگشت و خیلی زود دستخوش دسیسه ها و توطئه های سیاسی شد و در سال 408ق محمود غزنوی وی را به عنوان عنصر نامطمئن با خود به غزنه بردو پیوسته تحت نظر وی بود.در این دوران که زندگی برایش سخت بود و ابزار و لوازم علمی برای ادامه تحقیقات را در اختیار نداشت، تعدادی کتاب بزرگ و از جمله اثر معروف «تحقیق ما للهند » را تألیف کرد.گرچه نام بیرونی در نوشته های عربی در زمینۀ جغرافیا و جهان گردی مقامی دارد اما چنانکه از مؤلفات وی برمی آید، وی جغرافی شناس نبوده است.به تعبیر درست تر او بیشتر از آنکه جغرافی دان باشد مؤلفی بوده با معرفتی بسیار گسترده که همه علوم دوران را آموخته است.قلمرو مطالعات وی چنان گسترده بود که تعیین شمار علومی که در آن دستی نداشت آسانتر از تعیین علوم مورد علاقۀ اوست.قلمرو فعالیت علمی او ریاضیات و نجوم و علوم مربوط به آن است و طبیعی است که ابوریحان در زمینۀ جغرافیا به ناحیۀ ریاضی و نجومی آن توجه داشته است.
برخی آثار او عبارتند از:کتاب تحدید الأماکن لتصحیح مسافات المساکن، کتاب القانون للمسعودی، آثار الباقیة، الصیدنة فی الطب، تحقیق ما للهند و...
الآثار الباقیة عن القرون الخالیة
الصیدنة فی الطب (مظفرزاده)
تحدید نهایات الأماکن لتصحیح مسافات المساکن