ابوحیان توحیدی
لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
ابوحَیّان توحیدی، علی بن محمد بن عباس، دانشمند، ادیب و فیلسوف ایرانی سده چهارم هجری قمری و شاگرد ابوسلیمان سجستانی است.
زمان و محل زاد و مرگ او به درستی روشن نیست. تولد او را در دههٔ دوم سدهٔ چهارم هجری و نزدیک به سال ۳۱۰ ه. ق نوشته اند. زادگاه او را شیراز، نیشابور یا واسط یاد کرده اند. لقب «توحیدی» را غالباً بدان جهت دانسته اند که ابوحیان صوفی یا معتزلی بوده است، اما ابن خلکان آورده است که پدرش فروشندهٔ نوعی خرما موسوم به «توحید» بوده است. ابوحیان در خردسالی پدر و مادر تنگدست خود را از دست داد و با سرپرستی عمویش بزرگ شد.
... [مشاهده متن کامل]
آگاهی چندانی از جوانی ابوحیان در دست نیست، و تنها در فاصلهٔ سالهای ۳۴۸–۳۶۸ او را نزد ابوسعید سیرافی عالم و ادیب و فقیه نامی می یابیم که ابوحیان از او علوم قرآنی، نحو، فقه، بلاغت، کلام، عروض و قافیه را آموخت.
ابوحیان، علوم عقلی را نزد ابوالحسن عامری، یحیی بن عدی و ابوسلیمان سجستانی فرا گرفت. معلومات وسیع ابوحیان گذشته از استادان یادشده، از طریق مطالعه و ملاقات با دانشمندان و نیز رونویسی کتابها ( ورّاقی ) که شغل اصلی او بوده است حاصل آمده است. آزاداندیشی او نیز تا حدی نتیجهٔ برخورد او با صاحبان افکار و عقاید و مذاهب و مسالک گوناگون است که در شهرهای مختلف دیده است.
ابوحیان مدتی نزد مهلّبی وزیر معزالدوله رفت، اما با او نساخت و ناچار از بغداد به ری رفت. اما با ابوالفضل بن عمید و پسر وی ابوالفتح نیز نتوانست به سر برد و ( بعد از ۳۶۱ ) به بغداد برگشت. ابوحیان در دورهٔ وزارت صاحب بن عباد کمابیش هفت سال ( ۳۶۳–۳۷۰ ) در دستگاه او بوده است، اما اخلاق او با این وزیر فاضل نیز نگرفت. به هر حال ابوحیان در سال ۳۷۰ ه. ق به بغداد بازگشت و به وساطت ابوالوفا بوزجانی، مهندس و ریاضیدان، نخست کاری جزئی در بیمارستان عضدی بغداد یافت. سپس به دستگاه ابن عارض شیرازی ( ابن سعدان ) وزیر معرفی شد و چند سالی به آسایش نسبی گذراند، و از میان بزرگانی که ابوحیان ملاقات کرده تنها از این وزیر راضی بوده است. طی این مدت و پس از آن زندگی ابوحیان در محضر ابوسلیمان سجستانی می گذرد، و از سال ۳۹۱ که آن حکیم خردمند درگذشت دیگر از زندگی ابوحیان نیز اطلاع دقیقی در دست نیست. وفات او را میان سال های ۴۰۰ تا ۴۱۰ نوشته اند.
آنچه هست در اواخر عمر دچار یأس کامل گردید و در یک مرحلهٔ بحرانی هرچه از آثارش در دست داشت از میان برد.
زمان و محل زاد و مرگ او به درستی روشن نیست. تولد او را در دههٔ دوم سدهٔ چهارم هجری و نزدیک به سال ۳۱۰ ه. ق نوشته اند. زادگاه او را شیراز، نیشابور یا واسط یاد کرده اند. لقب «توحیدی» را غالباً بدان جهت دانسته اند که ابوحیان صوفی یا معتزلی بوده است، اما ابن خلکان آورده است که پدرش فروشندهٔ نوعی خرما موسوم به «توحید» بوده است. ابوحیان در خردسالی پدر و مادر تنگدست خود را از دست داد و با سرپرستی عمویش بزرگ شد.
... [مشاهده متن کامل]
آگاهی چندانی از جوانی ابوحیان در دست نیست، و تنها در فاصلهٔ سالهای ۳۴۸–۳۶۸ او را نزد ابوسعید سیرافی عالم و ادیب و فقیه نامی می یابیم که ابوحیان از او علوم قرآنی، نحو، فقه، بلاغت، کلام، عروض و قافیه را آموخت.
ابوحیان، علوم عقلی را نزد ابوالحسن عامری، یحیی بن عدی و ابوسلیمان سجستانی فرا گرفت. معلومات وسیع ابوحیان گذشته از استادان یادشده، از طریق مطالعه و ملاقات با دانشمندان و نیز رونویسی کتابها ( ورّاقی ) که شغل اصلی او بوده است حاصل آمده است. آزاداندیشی او نیز تا حدی نتیجهٔ برخورد او با صاحبان افکار و عقاید و مذاهب و مسالک گوناگون است که در شهرهای مختلف دیده است.
ابوحیان مدتی نزد مهلّبی وزیر معزالدوله رفت، اما با او نساخت و ناچار از بغداد به ری رفت. اما با ابوالفضل بن عمید و پسر وی ابوالفتح نیز نتوانست به سر برد و ( بعد از ۳۶۱ ) به بغداد برگشت. ابوحیان در دورهٔ وزارت صاحب بن عباد کمابیش هفت سال ( ۳۶۳–۳۷۰ ) در دستگاه او بوده است، اما اخلاق او با این وزیر فاضل نیز نگرفت. به هر حال ابوحیان در سال ۳۷۰ ه. ق به بغداد بازگشت و به وساطت ابوالوفا بوزجانی، مهندس و ریاضیدان، نخست کاری جزئی در بیمارستان عضدی بغداد یافت. سپس به دستگاه ابن عارض شیرازی ( ابن سعدان ) وزیر معرفی شد و چند سالی به آسایش نسبی گذراند، و از میان بزرگانی که ابوحیان ملاقات کرده تنها از این وزیر راضی بوده است. طی این مدت و پس از آن زندگی ابوحیان در محضر ابوسلیمان سجستانی می گذرد، و از سال ۳۹۱ که آن حکیم خردمند درگذشت دیگر از زندگی ابوحیان نیز اطلاع دقیقی در دست نیست. وفات او را میان سال های ۴۰۰ تا ۴۱۰ نوشته اند.
آنچه هست در اواخر عمر دچار یأس کامل گردید و در یک مرحلهٔ بحرانی هرچه از آثارش در دست داشت از میان برد.