ابوحنیفه دینوری

[ویکی اهل البیت] دینوری، گیاه شناس، مورخ، جغرافیادان، ستاره شناس و ریاضی دان، نحوی و لغت شناس بوده و به علوم هند آشنائی داشته است.
ابوحنیفه دینوری، احمد بن داود بن ونند معروف به ابوحنیفه دینوری، زادگاه وی دینور در کرمانشاه و به تاریخ تقریبی (۸۲۸-۸۸۹ میلادی) برابر با (۲۲۲-۲۸۲ هجری قمری) در دوران سامانیان است. تحصیلات خود را در اصفهان، کوفه و بصره به پایان رساند و از محضر اسحاق سکیت و پسرش یعقوب سکیت بهره ها گرفت.
یکی از آثار معروف او «کتاب النبات» است که به شناخت گیاهان اختصاص داشته و به تأیید کارشناسان این رشته، دینوری اطلاعات مندرج در این کتاب را بر اساس تحقیق و تتبع خود استخراج نموده است و دیگران از او نقل قول کرده اند. لکلرک درباره او گفته است: کتاب های تاریخ او بین سال های (۱۸۸۸-۱۹۱۲ میلادی) به وسیله «ولادیمیر گیرگاس» و «کراخکوفسکی» در شهر لیدن ِهلند به زبان فرانسه ترجمه و انتشار یافته است. تاریخ مرگ وی را در آخرین هفته مارس ۸۹۵ میلادی ذکر کرده اند.
اخبارالطوال، کتابی در تاریخ به زبان عربی از ابوحنیفه احمد بن داوود بن ونند دینوری، متوفی 281 یا 282 ق یا قبل از 290 ق است. اخبارالطوال ابتدا به تاریخ خلقت می پردازد و مطالبی در مورد پیامبرانی چون ادریس و نوح و هود و ابراهیم... و پادشاهی داود و سلیمان تا ظهور عیسی بیان می دارد. سپس به مطالبی درباره ظهور زرتشت و آیین او و نجات بنی اسرائیل به وسیله پادشاهان ایران می پردازد.
شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران، از جمشید و پیروزی ضحاک بر او تا منوچهر و کیقباد و گشتاسب و بهمن و دارا و اسکندر و ملوک الطوایف و سپس ساسانیان تا انقراض ایشان از مباحث دیگر کتاب است. تاریخ اسلام در این کتاب با تفصیل پیکارهای اعراب و ایرانیان در دوره خلافت عمر شروع و به پایان خلافت معتصم ختم می شود.
علاوه بر این جنگ های امیرالمؤمنین علی علیه السلام با معاویه و جنگ های جمل و صفین و خوارج و دوره حکمرانی معاویه و یزید، واقعه کربلا و شهادت امام حسین علیه السلام هم مفصل بیان شده است. داستان قیام مختار و همراهانش، حکومت زبیریان، انقراض بنی مروان و قیام مردم ایران بخصوص قیام خراسان به رهبری ابومسلم از دیگر مباحث کتاب است. گرایش نسبی به عنصر ایرانی در اخبارالطوال به وضوح مشهود است.
و یکی از مهمترین منابع تاریخ ایران ساسانی است. این کتاب حوادث دولت های عرب را پس از اسلام تا پایان خلافت المعتصم، خلیفه عباسی (227ق، 842م) دربردارد، به علاوه شامل بسیاری از مقررات اسلام در امور سیاسی و اداری و نخستین مورد اجرای آنها در دولت اسلامی است.
دینوری برخی وقایع عصر خود را که شخصا دیده یا شنیده در اخبار الطوال ذکر کرده و این بر ارزش اثر وی می افزاید. مؤلف به خلاف شیوه برخی از تاریخ نویسان اسلامی وقایع را سال به سال و یا بر حسب سلسله و کشور یاد نمی کند، بلکه آنها را از آغاز تا فرجام پیوسته می آورد.

رجوع شود به:دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود ( ـ ح ۲۹۰ق)