ابوالهُذَیل علّاف، محمّد (بصره ۱۳۰ـ سامرا ۲۳۰ق)
متکلم و از پیشوایان معتزله و مؤسس فرقۀ هُذَیلِیِه. چون در کوی علاّفان بصره بود به علاف مشهور شد. بیشتر زندگی اش در بصره گذشت. در بغداد نزد یکی از شاگردان واصل بن عطاء درس خواند و از فلسفۀ یونان نیز آگاهی یافت. ابوعلی جُبّایی وی را از پایه گذاران علم کلام دانسته است. در ۲۰۴ق مأمون عباسی وی و خواهرزاده اش، ابراهیم بن سیّار نظّام، را برای مناظره با مخالفان به دربار فراخواند. کتابی به نام میلاس نوشت که نام یک نفر زردشتی بود که در مناظره ای بین او و ثنویه باوران به دست ابوالهذیل مسلمان شد. شاگردان بسیاری، از جمله نظام و ابویعقوب شَمّام داشت. با خاندان برامکه در ارتباط بود. در آخر عمر نابینا شد. وی معتقد بود که انسان موجودی مختار است زیرا قدرت خدا شامل حوزۀ توانایی انسان نمی شود، و نیز اگر کسی عقیده ای را که مورد اجماع است مردود شمارد یا خداوند را به آفریدگانش تشبیه کند و او را جسم بداند یا معتقد باشد که خدا انسان را به کارهای بیش از توانش مکلف می کند، کافر است. نیز به عینیت ذات و صفات خداوند معتقد بود و به هیچ کثرتی در ذات خدا عقیده نداشت. وی شصت کتاب در ردیه نوشته است.
متکلم و از پیشوایان معتزله و مؤسس فرقۀ هُذَیلِیِه. چون در کوی علاّفان بصره بود به علاف مشهور شد. بیشتر زندگی اش در بصره گذشت. در بغداد نزد یکی از شاگردان واصل بن عطاء درس خواند و از فلسفۀ یونان نیز آگاهی یافت. ابوعلی جُبّایی وی را از پایه گذاران علم کلام دانسته است. در ۲۰۴ق مأمون عباسی وی و خواهرزاده اش، ابراهیم بن سیّار نظّام، را برای مناظره با مخالفان به دربار فراخواند. کتابی به نام میلاس نوشت که نام یک نفر زردشتی بود که در مناظره ای بین او و ثنویه باوران به دست ابوالهذیل مسلمان شد. شاگردان بسیاری، از جمله نظام و ابویعقوب شَمّام داشت. با خاندان برامکه در ارتباط بود. در آخر عمر نابینا شد. وی معتقد بود که انسان موجودی مختار است زیرا قدرت خدا شامل حوزۀ توانایی انسان نمی شود، و نیز اگر کسی عقیده ای را که مورد اجماع است مردود شمارد یا خداوند را به آفریدگانش تشبیه کند و او را جسم بداند یا معتقد باشد که خدا انسان را به کارهای بیش از توانش مکلف می کند، کافر است. نیز به عینیت ذات و صفات خداوند معتقد بود و به هیچ کثرتی در ذات خدا عقیده نداشت. وی شصت کتاب در ردیه نوشته است.