ابواسحاق اِسْفراینی، اِبراهیم (ح ۳۳۷ ـ نیشابور ۴۱۸ق)
فقیه شافعی و متکلم اشعری. از استادان او در خراسان می توان محمد بن یزداد اسفراینی، ابوبکر احمد بن ابراهیم اسماعیلی و در بغداد ابومحمد دعلج، عبدالخالق و ابوبکر شافعی را نام برد. حاکم نیشابوری، ابوبکر بیهقی، ابوالقاسم قشیری و قاضی ابوطیّب طبری از شاگردان او بوده اند. در بازگشت از بغداد در اسفراین اقامت کرد، اما پس از مدتی به دعوت مردم نیشابور بدان جا رفت و تا پایان در مدرسه ای باشکوه، که نیشابوریان برای او بنا کرده بودند، درس گفت. چون درگذشت، نخست در مقبرۀ حیره مدفون شد، اما پس از سه روز پیکرش را به اسفراین بردند و در آن جا به خاک سپردند. او کرامات اولیا را به قصد صیانت از معجزه منکر بود. به عصمت پیامبر اکرم (ص) از سهو اعتقاد داشت و خبر مرسل صحابیان را حجت نمی دانست. مناظرۀ او با قاضی عبدالجبار معتزلی معروف است. تألیفات بسیاری دارد که از مآخذ علمای پس از او بوده است. معروف ترین آن ها الجامع، در اصول دین است. از دیگر آثارش نورالعین فی مشهدالحسین (ع)، که نخستین بار در قاهره (۱۲۷۱ق) و سپس بارها ازجمله همراه با کتاب قرةالعین فی اخذ ثارالحسین (ع) در بمبئی (۱۲۹۲ق) به چاپ رسیده است.
فقیه شافعی و متکلم اشعری. از استادان او در خراسان می توان محمد بن یزداد اسفراینی، ابوبکر احمد بن ابراهیم اسماعیلی و در بغداد ابومحمد دعلج، عبدالخالق و ابوبکر شافعی را نام برد. حاکم نیشابوری، ابوبکر بیهقی، ابوالقاسم قشیری و قاضی ابوطیّب طبری از شاگردان او بوده اند. در بازگشت از بغداد در اسفراین اقامت کرد، اما پس از مدتی به دعوت مردم نیشابور بدان جا رفت و تا پایان در مدرسه ای باشکوه، که نیشابوریان برای او بنا کرده بودند، درس گفت. چون درگذشت، نخست در مقبرۀ حیره مدفون شد، اما پس از سه روز پیکرش را به اسفراین بردند و در آن جا به خاک سپردند. او کرامات اولیا را به قصد صیانت از معجزه منکر بود. به عصمت پیامبر اکرم (ص) از سهو اعتقاد داشت و خبر مرسل صحابیان را حجت نمی دانست. مناظرۀ او با قاضی عبدالجبار معتزلی معروف است. تألیفات بسیاری دارد که از مآخذ علمای پس از او بوده است. معروف ترین آن ها الجامع، در اصول دین است. از دیگر آثارش نورالعین فی مشهدالحسین (ع)، که نخستین بار در قاهره (۱۲۷۱ق) و سپس بارها ازجمله همراه با کتاب قرةالعین فی اخذ ثارالحسین (ع) در بمبئی (۱۲۹۲ق) به چاپ رسیده است.