ابن یونس. [ اِ ن ُ ن ُ] ( اِخ ) ابوالحسن علی بن ابی سعید عبدالرحمن بن احمدبن یونس بن عبدالاعلی الصدفی الیمنی المصری. منجم مشهور و صاحب زیج حاکمی معروف به زیج ابن یونس. ابن خلکان گوید این زیج زیجی بزرگ است و من آنرا در چهار مجلد دیدم و در آن بسط قول و عمل هر دو هست و از چیزی فروگذار نشده است و در همه زیجهای دگر مفصلتر از آن نیافتم و ابن یونس در آنجا گوید که آنرا به امر العزیز پدر الحاکم بامراﷲ صاحب مصر کرده است. ابن یونس مختص در علم نجوم و متصرف در دیگر دانشها و بارع در شعر بود و مردم مصر را در تقویم کواکب تنها اعتماد بر زیج او و زیج یحیی بن منصور است. او را پسری ناخلف بود که کتابها و جمیع تصنیفات او را بمن و رطل بفروخت. اورا شعر بسیار بوده است. وی به سال 399 هَ. ق. فجاءةً درگذشت. ابن یونس این قاعده که در مثلثات کروی بسیار بکار میرود کشف و اختراع کرد. جیب تمام ا. جیب تمام ب =12 جیب تمام ( ا + ب ) + جیب تمام ( ا - ب ) و چندین مسئله راجع به مدارات وقسی روی کره را بوسیله تصویر آنها بر سطح افق و سطح نصف النهار حل کرده است.
